آرتروز چیست و ۸ ماده غذایی مضر و مفید برای آن کدامند؟
آرتروز یا استئوآرتریت شایع ترین نوع آرتریت یک بیماری مفصلی تخریبی است که با گذشت زمان و افزایش سن به تدریج غضروف مفصلی را از بین می برد. در این بیماری غضروف که نقش بالشتک و روان کننده بین استخوان ها را ایفا می کند دچار فرسایش و تخریب می شود. در نتیجه استخوان ها به هم ساییده شده و درد التهاب خشکی و محدودیت حرکتی ایجاد می کنند.
۸ ماده غذایی مضر و مفید برای آرتروز :
مواد غذایی مفید :
- اسیدهای چرب امگا ۳ : ماهی های چرب (مانند سالمون و ساردین) روغن ماهی دانه کتان و گردو. این مواد التهاب را کاهش داده و به سلامت مفاصل کمک می کنند.
- ویتامین D : ماهی های چرب زرده تخم مرغ قارچ و محصولات غنی شده. ویتامین D نقش مهمی در سلامت استخوان و غضروف دارد و کمبود آن می تواند علائم آرتروز را تشدید کند.
- کلسیم : لبنیات کم چرب سبزیجات برگ سبز تیره (مانند کلم بروکلی و اسفناج) بادام و کنجد. کلسیم برای حفظ استحکام استخوان ها ضروری است و می تواند به پیشگیری از پیشرفت آرتروز کمک کند.
- آنتی اکسیدان ها : میوه ها و سبزیجات رنگارنگ (مانند توت ها گیلاس پرتقال فلفل دلمه ای و گوجه فرنگی) چای سبز و زردچوبه. آنتی اکسیدان ها با رادیکال های آزاد مقابله کرده و التهاب را کاهش می دهند.
- زنجبیل : زنجبیل دارای خواص ضد التهابی قوی است و می تواند به تسکین درد و التهاب مفاصل در آرتروز کمک کند.
- زردچوبه (کورکومین) : ماده فعال موجود در زردچوبه کورکومین دارای خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی قوی است و می تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل در آرتروز کمک کند.
- آب : نوشیدن آب کافی برای حفظ سلامت غضروف و روان کاری مفاصل ضروری است. کم آبی بدن می تواند علائم آرتروز را بدتر کند.
- غذاهای غنی از گلوکزامین و کندرویتین : گلوکزامین و کندرویتین به طور طبیعی در غضروف وجود دارند و مکمل های آن ها ممکن است به بازسازی غضروف و کاهش درد در برخی افراد مبتلا به آرتروز کمک کند. منابع غذایی شامل سوپ قلم و غضروف حیوانات (البته با احتیاط مصرف شود).
غذاهای مضر برای آرتروز:
- غذاهای فرآوری شده : غذاهای فرآوری شده حاوی مقادیر زیادی قند نمک چربی های ناسالم و مواد افزودنی هستند که می توانند التهاب را در بدن افزایش داده و علائم آرتروز را تشدید کنند.
- نوشیدنی های شیرین : نوشابه ها آبمیوه های صنعتی و سایر نوشیدنی های شیرین حاوی قند فراوان هستند که می توانند منجر به افزایش وزن و التهاب در بدن شوند. اضافه وزن فشار بیشتری بر مفاصل وارد کرده و التهاب را افزایش می دهد.
- گوشت قرمز (به میزان زیاد) : مصرف زیاد گوشت قرمز به ویژه گوشت های فرآوری شده می تواند التهاب را در بدن افزایش دهد.
- الکل (به میزان زیاد) : مصرف زیاد الکل می تواند التهاب را در بدن افزایش داده و با داروهای آرتروز تداخل داشته باشد.
- کربوهیدرات های تصفیه شده : نان سفید پاستا سفید برنج سفید و سایر کربوهیدرات های تصفیه شده می توانند قند خون را به سرعت افزایش داده و منجر به التهاب در بدن شوند.
- غذاهای سرخ شده و چرب : غذاهای سرخ شده و چرب حاوی چربی های ناسالم هستند که می توانند التهاب را در بدن افزایش دهند.
- چربی های اشباع و ترانس : چربی های اشباع که در گوشت قرمز لبنیات پرچرب و غذاهای فرآوری شده یافت می شوند و چربی های ترانس که در غذاهای سرخ شده و برخی از محصولات پخته شده وجود دارند می توانند التهاب را در بدن افزایش دهند.
- نمک زیاد (سدیم) : مصرف زیاد نمک می تواند باعث احتباس مایعات در بدن شده و التهاب را تشدید کند.
آرتروز : فرسایش تدریجی غضروف مفصلی
آرتروز که به آن استئوآرتریت یا بیماری مفصلی دژنراتیو نیز گفته می شود یک بیماری مزمن و پیشرونده است که میلیون ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری ناشی از تخریب تدریجی غضروف مفصلی است. غضروف بافت لغزنده و لاستیکی است که انتهای استخوان ها را در مفاصل می پوشاند و به حرکت نرم و بدون درد مفاصل کمک می کند. در آرتروز این غضروف به مرور زمان نازک و فرسوده می شود. در موارد شدید ممکن است غضروف به طور کامل از بین برود و استخوان ها مستقیماً روی هم ساییده شوند.
این فرسایش غضروف منجر به درد تورم خشکی و محدودیت حرکتی در مفصل آسیب دیده می شود. آرتروز می تواند هر مفصلی را در بدن تحت تاثیر قرار دهد اما بیشتر در مفاصل دست ها زانوها لگن و ستون فقرات شایع است.
علل آرتروز :
آرتروز یک بیماری چند عاملی است و علل دقیق آن به طور کامل مشخص نیست. با این حال عوامل متعددی در ایجاد و پیشرفت آن نقش دارند که عبارتند از :
- افزایش سن : با افزایش سن غضروف مفصلی به طور طبیعی خاصیت ارتجاعی خود را از دست می دهد و بیشتر در معرض آسیب قرار می گیرد. آرتروز بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال شایع است.
- سابقه خانوادگی : ژنتیک نقش مهمی در استعداد ابتلا به آرتروز دارد. اگر سابقه خانوادگی آرتروز داشته باشید احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است.
- آسیب مفصلی : آسیب های قبلی به مفاصل مانند شکستگی استخوان دررفتگی مفصل یا پارگی رباط می توانند خطر ابتلا به آرتروز را در آینده افزایش دهند. این آسیب ها می توانند باعث تسریع روند تخریب غضروف شوند.
- اضافه وزن و چاقی : وزن اضافی فشار بیشتری بر مفاصل تحمل کننده وزن (مانند زانوها و لگن) وارد می کند و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می دهد. چاقی همچنین با التهاب مزمن در بدن مرتبط است که می تواند به تخریب غضروف کمک کند.
- استفاده بیش از حد از مفاصل : فعالیت های تکراری و فشار زیاد بر مفاصل مانند ورزش های سنگین یا مشاغلی که نیاز به حرکات تکراری دارند می توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.
- بیماری های زمینه ای : برخی بیماری ها مانند دیابت نقرس لوپوس و روماتیسم مفصلی می توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند.
- ضعف عضلات اطراف مفصل : عضلات قوی اطراف مفصل به حمایت از آن کمک می کنند. ضعف این عضلات می تواند فشار بیشتری بر مفصل وارد کرده و خطر آرتروز را افزایش دهد.
علائم هشدار دهنده آرتروز : چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
علائم آرتروز به تدریج و با گذشت زمان ظاهر می شوند و شدت آن ها در افراد مختلف متفاوت است. در مراحل اولیه ممکن است علائم خفیف و گاه به گاه باشند اما با پیشرفت بیماری علائم شدیدتر و مداوم تر می شوند.
شایع ترین علائم آرتروز عبارتند از :
- درد مفصل : درد شایع ترین علامت آرتروز است. درد معمولاً با فعالیت بدنی و حرکت مفصل بدتر می شود و با استراحت بهبود می یابد. در مراحل اولیه درد ممکن است فقط بعد از فعالیت زیاد یا در پایان روز احساس شود اما با پیشرفت بیماری درد ممکن است مداوم تر شده و حتی در هنگام استراحت نیز وجود داشته باشد.
- خشکی مفصل : خشکی مفصل به ویژه در صبح یا بعد از دوره های بی تحرکی شایع است. این خشکی معمولاً بعد از چند دقیقه حرکت و فعالیت مفصل بهبود می یابد. در آرتروز خشکی صبحگاهی معمولاً کمتر از ۳۰ دقیقه طول می کشد (در مقایسه با روماتیسم مفصلی که خشکی صبحگاهی معمولاً بیشتر از ۳۰ دقیقه است).
- محدودیت حرکتی : با پیشرفت آرتروز ممکن است حرکت مفصل آسیب دیده دشوارتر شود. این محدودیت حرکتی می تواند انجام فعالیت های روزمره مانند راه رفتن بالا رفتن از پله ها لباس پوشیدن یا باز کردن درِ شیشه را دشوار کند.
- صدای треск (خش خش) مفصل : هنگام حرکت مفصل آسیب دیده ممکن است صدای треск یا ساییدگی احساس یا شنیده شود. این صدا ناشی از ساییده شدن استخوان ها روی هم به دلیل از بین رفتن غضروف است.
- تورم مفصل : التهاب در مفصل آسیب دیده می تواند منجر به تورم و گرمی مفصل شود. تورم ممکن است خفیف یا شدید باشد و معمولاً با درد و خشکی همراه است.
- تشکیل استئوفیت (خار استخوانی) : در مراحل پیشرفته آرتروز بدن ممکن است سعی کند با تشکیل استئوفیت در اطراف مفصل مفصل را تثبیت کند. استئوفیت ها برجستگی های استخوانی هستند که می توانند باعث درد محدودیت حرکتی و تغییر شکل مفصل شوند.
- ضعف عضلات اطراف مفصل : درد و محدودیت حرکتی ناشی از آرتروز می تواند منجر به عدم استفاده از عضلات اطراف مفصل و در نتیجه ضعف آن ها شود. ضعف عضلات می تواند درد و بی ثباتی مفصل را تشدید کند.
- تغییر شکل مفصل : در موارد شدید آرتروز مفصل ممکن است تغییر شکل دهد. این تغییر شکل می تواند ناشی از تخریب غضروف تشکیل استئوفیت و تغییرات در ساختار استخوان باشد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم زیر را تجربه می کنید مهم است که به پزشک مراجعه کنید :
- درد مداوم مفصل : اگر درد مفصل شما بیش از چند هفته طول بکشد و با استراحت بهبود نیابد.
- خشکی صبحگاهی طولانی مدت : اگر خشکی مفصل شما صبح ها بیش از ۳۰ دقیقه طول بکشد.
- محدودیت حرکتی قابل توجه در مفصل : اگر حرکت مفصل شما به طور قابل توجهی محدود شده است و انجام فعالیت های روزمره برای شما دشوار شده است.
- تورم قرمزی یا گرمی مفصل : این علائم می تواند نشان دهنده التهاب فعال در مفصل باشد.
- صدای треск مفصل همراه با درد : اگر هنگام حرکت مفصل صدای треск می شنوید و همزمان درد دارید.
- آسیب قبلی به مفصل : اگر سابقه آسیب مفصلی دارید و اکنون علائم آرتروز را تجربه می کنید.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب آرتروز می تواند به کاهش درد بهبود عملکرد مفصل و کند کردن پیشرفت بیماری کمک کند. پزشک متخصص ارتوپدی یا روماتولوژی می تواند با معاینه و انجام آزمایش های لازم تشخیص آرتروز را تایید کرده و برنامه درمانی مناسب را برای شما تجویز کند.
تشخیص آرتروز : از معاینه بالینی تا تصویربرداری پیشرفته
تشخیص آرتروز معمولاً بر اساس ترکیبی از معاینه بالینی شرح حال بیمار و نتایج آزمایش های تصویربرداری انجام می شود.
۱. معاینه بالینی :
پزشک در ابتدا یک معاینه فیزیکی کامل انجام می دهد که شامل موارد زیر است :
- بررسی مفاصل : پزشک به بررسی مفاصل آسیب دیده از نظر تورم قرمزی گرمی حساسیت به لمس و دامنه حرکتی می پردازد.
- ارزیابی صداهای مفصل : پزشک هنگام حرکت مفصل به صداهای треск یا ساییدگی گوش می دهد.
- بررسی عملکرد عضلات : پزشک قدرت عضلات اطراف مفصل را ارزیابی می کند.
- ارزیابی نحوه راه رفتن و تعادل : در صورت درگیری مفاصل تحمل کننده وزن مانند زانو یا لگن پزشک نحوه راه رفتن و تعادل بیمار را بررسی می کند.
۲. شرح حال بیمار :
پزشک سوالاتی در مورد علائم بیمار زمان شروع علائم شدت و نوع درد عوامل تشدید کننده و تسکین دهنده درد سابقه بیماری های مفصلی در خانواده و سابقه آسیب های مفصلی می پرسد. این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا تشخیص احتمالی آرتروز را مطرح کند.
۳. آزمایش های تصویربرداری :
آزمایش های تصویربرداری برای تایید تشخیص آرتروز ارزیابی شدت بیماری و رد سایر علل احتمالی علائم مفصلی انجام می شوند. مهم ترین آزمایش های تصویربرداری برای تشخیص آرتروز عبارتند از :
- رادیوگرافی (اشعه ایکس) : رادیوگرافی رایج ترین و اولین روش تصویربرداری برای تشخیص آرتروز است. در رادیوگرافی می توان علائم مشخصه آرتروز مانند تنگی فضای مفصلی (ناشی از تخریب غضروف) استئوفیت ها (خارهای استخوانی) اسکلروز ساب کندرال (افزایش تراکم استخوان زیر غضروف) و کیست های استخوانی را مشاهده کرد. رادیوگرافی به ویژه برای تشخیص آرتروز در مفاصل بزرگ مانند زانو لگن و دست ها مفید است.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) : MRI تصویربرداری دقیق تری نسبت به رادیوگرافی است و می تواند جزئیات بیشتری از بافت های نرم مفصل از جمله غضروف رباط ها و تاندون ها را نشان دهد. MRI برای تشخیص آرتروز در مراحل اولیه ارزیابی آسیب غضروف و تشخیص سایر مشکلات مفصلی مانند پارگی منیسک یا آسیب رباط ها مفید است. MRI معمولاً برای تشخیص آرتروز در مفاصل پیچیده تر مانند زانو و شانه استفاده می شود.
- سونوگرافی : سونوگرافی یک روش تصویربرداری غیرتهاجمی و ارزان قیمت است که می تواند برای ارزیابی بافت های نرم مفصل و تشخیص التهاب مفصل (افیوژن مفصلی) استفاده شود. سونوگرافی به ویژه برای تشخیص آرتروز در مفاصل سطحی مانند دست ها و پاها مفید است.
- اسکن استخوان : اسکن استخوان یک روش تصویربرداری هسته ای است که می تواند برای تشخیص التهاب و آسیب استخوانی در مراحل اولیه آرتروز استفاده شود. اسکن استخوان معمولاً برای تشخیص آرتروز در ستون فقرات و مفاصل لگن استفاده می شود.
۴. آزمایش های خون و مایع مفصلی :
آزمایش های خون و مایع مفصلی معمولاً برای تشخیص آرتروز ضروری نیستند اما ممکن است برای رد سایر بیماری های مفصلی مانند روماتیسم مفصلی نقرس یا عفونت مفصل انجام شوند.
- آزمایش خون : آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب (مانند ESR و CRP) و رد سایر بیماری های التهابی مفصلی انجام می شود. در آرتروز آزمایش های خون معمولاً طبیعی هستند.
- آنالیز مایع مفصلی (آرتروسنتز) : در برخی موارد پزشک ممکن است مایع مفصلی را با سوزن از مفصل خارج کرده و آن را برای بررسی سلول ها کریستال ها و باکتری ها به آزمایشگاه بفرستد. آنالیز مایع مفصلی به رد عفونت مفصل و نقرس کمک می کند. در آرتروز مایع مفصلی معمولاً غیرالتهابی است.
پیشگیری از آرتروز : گام های موثر برای حفظ سلامت مفاصل
اگرچه آرتروز یک بیماری پیشرونده است و درمان قطعی ندارد اما با اتخاذ برخی اقدامات پیشگیرانه می توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد و روند پیشرفت بیماری را کند کرد.
۱. حفظ وزن مناسب :
اضافه وزن و چاقی مهم ترین عامل خطر قابل تغییر برای آرتروز است. وزن اضافی فشار بیشتری بر مفاصل تحمل کننده وزن وارد می کند و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش می دهد. حفظ وزن مناسب از طریق رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می تواند به پیشگیری از آرتروز کمک کند.
۲. ورزش منظم :
ورزش منظم برای حفظ سلامت مفاصل و پیشگیری از آرتروز ضروری است. ورزش های کم ضربه مانند پیاده روی شنا دوچرخه سواری و تای چی برای سلامت مفاصل مفید هستند. ورزش های تقویتی نیز برای تقویت عضلات اطراف مفاصل و حمایت از آن ها مهم هستند.
۳. جلوگیری از آسیب مفصلی :
آسیب های مفصلی می توانند خطر ابتلا به آرتروز را در آینده افزایش دهند. برای جلوگیری از آسیب مفصلی اقدامات زیر را انجام دهید :
- استفاده از تجهیزات ایمنی : هنگام انجام ورزش های پرخطر یا فعالیت های بدنی سنگین از تجهیزات ایمنی مناسب مانند کلاه ایمنی زانوبند و مچ بند استفاده کنید.
- اجتناب از حرکات تکراری و فشار زیاد بر مفاصل : از انجام حرکات تکراری و فشار زیاد بر مفاصل خودداری کنید. اگر مجبور به انجام حرکات تکراری هستید استراحت های منظم داشته باشید و وضعیت بدنی خود را تغییر دهید.
- تقویت عضلات اطراف مفاصل : عضلات قوی اطراف مفاصل به حمایت از آن ها کمک می کنند و خطر آسیب مفصلی را کاهش می دهند.
۴. رژیم غذایی سالم :
رژیم غذایی سالم و متعادل که شامل میوه ها سبزیجات غلات کامل پروتئین های کم چرب و چربی های سالم باشد برای سلامت مفاصل و پیشگیری از آرتروز مهم است. مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان ها و ضد التهاب ها (مانند اسیدهای چرب امگا ۳ ویتامین D کلسیم زنجبیل و زردچوبه) می توانند به حفظ سلامت مفاصل کمک کنند.
۵. ترک سیگار :
سیگار کشیدن می تواند التهاب را در بدن افزایش داده و خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهد. ترک سیگار برای سلامت کلی بدن و سلامت مفاصل مهم است.
۶. مدیریت بیماری های زمینه ای :
برخی بیماری های زمینه ای مانند دیابت نقرس لوپوس و روماتیسم مفصلی می توانند خطر ابتلا به آرتروز را افزایش دهند. مدیریت صحیح این بیماری ها می تواند به پیشگیری از آرتروز کمک کند.
۷. معاینات منظم پزشکی :
معاینات منظم پزشکی می تواند به تشخیص زودهنگام آرتروز و شروع درمان مناسب کمک کند. تشخیص زودهنگام آرتروز می تواند به کند کردن پیشرفت بیماری و کاهش علائم آن کمک کند.
۸. آگاهی از سابقه خانوادگی :
اگر سابقه خانوادگی آرتروز دارید احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است. آگاهی از سابقه خانوادگی می تواند به شما کمک کند تا اقدامات پیشگیرانه را زودتر شروع کنید.
با اتخاذ این گام های پیشگیرانه می توانید خطر ابتلا به آرتروز را کاهش داده و سلامت مفاصل خود را در طول زندگی حفظ کنید.
جمع بندی :
تشخیص آرتروز بر اساس ترکیبی از معاینه بالینی شرح حال بیمار و نتایج آزمایش های تصویربرداری انجام می شود. رادیوگرافی معمولاً اولین و مهم ترین روش تصویربرداری برای تشخیص آرتروز است. در موارد خاص ممکن است از MRI سونوگرافی و اسکن استخوان نیز استفاده شود. آزمایش های خون و مایع مفصلی معمولاً برای رد سایر بیماری های مفصلی انجام می شوند. تشخیص دقیق و زودهنگام آرتروز برای شروع درمان مناسب و مدیریت بیماری ضروری است.
نتیجه گیری
آرتروز یک بیماری مفصلی شایع و مزمن است که با تخریب غضروف مفصلی مشخص می شود. این بیماری می تواند منجر به درد خشکی محدودیت حرکتی و کاهش کیفیت زندگی شود. اگرچه آرتروز درمان قطعی ندارد اما با درمان های مناسب و تغییر سبک زندگی می توان علائم آن را کنترل کرده و پیشرفت بیماری را کند کرد.
درمان آرتروز شامل ترکیبی از روش های غیردارویی و دارویی است. درمان های غیردارویی مانند ورزش منظم کاهش وزن فیزیوتراپی و راهکارهای خانگی نقش مهمی در مدیریت آرتروز دارند. داروهای مختلفی نیز برای تسکین درد و کاهش التهاب در آرتروز وجود دارد. در موارد شدید جراحی ممکن است یک گزینه درمانی باشد.
تغذیه مناسب نیز نقش مهمی در مدیریت آرتروز دارد. مصرف مواد غذایی مفید مانند اسیدهای چرب امگا ۳ ویتامین D کلسیم آنتی اکسیدان ها زنجبیل و زردچوبه می تواند به کاهش التهاب و سلامت مفاصل کمک کند. در مقابل اجتناب از مواد غذایی مضر مانند غذاهای فرآوری شده نوشیدنی های شیرین گوشت قرمز زیاد الکل زیاد کربوهیدرات های تصفیه شده غذاهای سرخ شده و چربی های ناسالم می تواند به کاهش علائم آرتروز کمک کند.
پیشگیری از آرتروز نیز بسیار مهم است. حفظ وزن مناسب ورزش منظم جلوگیری از آسیب مفصلی رژیم غذایی سالم و ترک سیگار می تواند به کاهش خطر ابتلا به آرتروز کمک کند.
با مدیریت صحیح آرتروز و اتخاذ سبک زندگی سالم می توانید کیفیت زندگی خود را بهبود بخشیده و از درد و محدودیت های ناشی از این بیماری رهایی یابید.
پرسش های متداول
۱. آیا آرتروز درمان قطعی دارد؟
خیر آرتروز درمان قطعی ندارد اما با درمان های مناسب می توان علائم آن را کنترل کرده و پیشرفت بیماری را کند کرد.
۲. بهترین ورزش ها برای افراد مبتلا به آرتروز کدامند؟
بهترین ورزش ها برای افراد مبتلا به آرتروز ورزش های کم ضربه مانند پیاده روی شنا دوچرخه سواری و تای چی هستند. ورزش های تقویتی نیز برای تقویت عضلات اطراف مفاصل مهم هستند.
۳. آیا رژیم غذایی می تواند به بهبود آرتروز کمک کند؟
بله رژیم غذایی مناسب می تواند نقش مهمی در مدیریت آرتروز داشته باشد. مصرف مواد غذایی مفید و اجتناب از مواد غذایی مضر می تواند به کاهش التهاب و بهبود علائم آرتروز کمک کند.
توصیه پایانی :
در صورت تجربه علائم آرتروز حتماً به پزشک متخصص ارتوپدی یا روماتولوژی مراجعه کنید تا تشخیص دقیق داده شود و برنامه درمانی مناسب برای شما تجویز گردد. درمان زودهنگام و پیگیری منظم می تواند به بهبود کیفیت زندگی شما و مدیریت موثرتر آرتروز کمک کند.
-
-
-
-
-
-
