خلاصه کتاب انتظار، بایدها و نبایدها (ابراهیم شفیعی سروستانی)
خلاصه کتاب انتظار، بایدها و نبایدها ( نویسنده ابراهیم شفیعی سروستانی )
کتاب «انتظار، بایدها و نبایدها» نوشته ابراهیم شفیعی سروستانی، راهنمایی جامع برای شناخت مفهوم عمیق انتظار در تفکر شیعه و مسیر زندگی منتظران واقعی است. این اثر با هدف پاسخ به ابهامات، وظایف منتظران را در دوران غیبت مشخص کرده و بایدها و نبایدهای ترویج صحیح فرهنگ مهدوی را به روشنی بیان می کند تا مسیر درستی از انتظار را پیش روی علاقه مندان قرار دهد.
سفر در مسیر انتظار، سفری است از جنس امید و تلاش، حرکتی آگاهانه به سوی کمال و آمادگی برای یک آینده روشن. این سفر نه تنها باورهای قلبی را در بر می گیرد، بلکه تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی را متحول می سازد. در این مسیر، آگاهی از ابعاد و عمق واقعی انتظار، همانند چراغی است که راه را روشن می کند و از افتادن در دام افراط و تفریط باز می دارد. کتاب «انتظار، بایدها و نبایدها» به قلم ابراهیم شفیعی سروستانی، دعوتی است به درکی عمیق و ملموس از این مفهوم بنیادی در تفکر شیعی.
این اثر نه تنها به توصیف چیستی انتظار می پردازد، بلکه خواننده را با وظایف هفت گانه منتظران واقعی در دوران غیبت آشنا می سازد و همچنین، راهکارهای عملی برای ترویج صحیح فرهنگ مهدوی را ارائه می دهد. شفیعی سروستانی با تکیه بر منابع معتبر اسلامی و با نگاهی واقع بینانه به چالش های عصر حاضر، مسیری روشن را برای آنان که دل در گرو ظهور منجی موعود دارند، ترسیم می کند. این خلاصه، تلاشی است برای گشودن دریچه ای به سوی این اثر ارزشمند و ارائه جوهر اصلی آن به کسانی که مشتاقند، اما فرصت مطالعه کامل کتاب را ندارند. این صفحات، خواننده را با نکات کلیدی کتاب همراه می سازد و او را در درک ابعاد عملی و کاربردی انتظار یاری می دهد.
انتظار در تفکر شیعه: مفهوم، ضرورت و فضیلت
یکی از بنیادین ترین مفاهیم در تفکر شیعه، انتظار است؛ مفهومی که نه تنها با اعتقادات مذهبی، بلکه با سرشت و فطرت هر انسانی گره خورده است. ابراهیم شفیعی سروستانی در کتاب خود، این مفهوم را از زوایای مختلف بررسی کرده و ابعاد گوناگون آن را برای مخاطب روشن می سازد. درک صحیح از انتظار، نقشی حیاتی در زندگی فردی و اجتماعی منتظران ایفا می کند و به آنان در مواجهه با چالش های عصر غیبت بصیرت می بخشد.
مفهوم عمیق انتظار
انتظار به معنای عام، همان چشم داشتن به گشایش، امید به آینده و دل بستن به فردایی بهتر است. این امید، جوهره ای در وجود هر انسانی است که بدون آن، زندگی دچار سکون و تباهی می شود. همان گونه که پیامبر اکرم (ص) فرموده اند، امید مایه رحمت امت است و بدون آن، هیچ مادری فرزندش را شیر نمی دهد و هیچ باغبانی درختی نمی کارد.
اما انتظار فرج در تفکر شیعه، فراتر از یک امید عمومی است و معنایی خاص و عمیق تر دارد. این انتظار، نه تنها به بهبود زندگی فردی و اطرافیان محدود نمی شود، بلکه به گسترش عدالت، حقیقت و معنویت مطلق در سراسر جهان نظر دارد. در این نگاه، منتظران تنها به فکر رفع مشکلات شخصی خود نیستند، بلکه آرزومند گشایش و اصلاح کلی جهان به دست منجی موعود هستند. این مفهوم، انتظار را از سطحی محدود خارج کرده و آن را به امری گسترده و جهانی بدل می سازد.
ضرورت انتظار: چرا باید منتظر بود؟
در آموزه های شیعی، انتظار قائم آل محمد (ص) نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت اعتقادی است که ریشه در روایات و آیات بسیاری دارد. این ضرورت از آنجا ناشی می شود که انتظار، نقشی بنیادین در پویایی، سرزندگی و حرکت رو به جلوی فرد و جامعه ایفا می کند.
زمانی که فردی خود را منتظر می داند، ناخودآگاه احساس مسئولیت کرده و برای تحقق آرمان های ظهور، دست به کار می شود. این حس مسئولیت، مانع از یاس، سستی و انفعال در برابر مشکلات می شود و فرد را به تلاش و مجاهدت در مسیر حق ترغیب می کند. امامان معصوم (ع) بارها بر لزوم انتظار تأکید کرده و آن را از ارکان اصلی ایمان شمرده اند، زیرا این باور، جامعه را از بی تفاوتی خارج کرده و به سمت آمادگی برای یک تحول بزرگ سوق می دهد.
فضیلت بی بدیل انتظار
انتظار فرج، از چنان جایگاه رفیعی در اسلام برخوردار است که روایات بسیاری به ستایش منتظران واقعی پرداخته اند. امام سجاد (ع) منتظران امام دوازدهم را برترین مردم همه روزگاران می خوانند. امام صادق (ع) نیز فرموده اند که منتظر امر ما، بسان کسی است که در راه خدا به خون خود غلتیده باشد و خوشا به حال شیعیان قائم ما که در زمان غیبتش چشم به راه ظهور او هستند و در هنگام ظهورش فرمانبردار او. این روایات، تصویری روشن از فضیلت بی نظیر انتظار ارائه می دهند.
علت این فضیلت والای انتظار را می توان در چند نکته اساسی جستجو کرد:
- حلقه اتصال شیعه با امام معصوم: انتظار در دوران غیبت، پیوند قلبی و معنوی شیعیان را با امامشان حفظ می کند و آنان را از فیض وجود امام بهره مند می سازد.
- معیار ارزش انسان ها: آرزوها انسان را به حرکت وا می دارد و هرچه آرزو ارزشمندتر باشد، تلاش انسان نیز باارزش تر خواهد بود. انسان منتظر، آرزوی تحقق والاترین آرمان ها را دارد و این آرزو، به او والاترین ارزش ها را می بخشد.
- عامل پویایی فرد و اجتماع: انتظاری که با عمل و تهذیب نفس همراه باشد، موجب پویایی فرد و اجتماع شده و آن ها را به سمت الگوی مطلوب انسان دیندار سوق می دهد.
انتظار فرج، برترین عبادت است و در روایات، منتظران واقعی در ردیف شهدا و مجاهدان راه حق قرار گرفته اند.
وظایف هفت گانه منتظران واقعی در عصر غیبت
زندگی در دوران غیبت امام عصر (عج)، مستلزم رعایت وظایفی است که منتظران را در مسیر صحیح نگه می دارد و آنان را برای ظهور آماده می سازد. ابراهیم شفیعی سروستانی، هفت وظیفه کلیدی را برشمرده که هر یک نقشی حیاتی در تکامل فردی و اجتماعی منتظران ایفا می کند:
1. شناخت حجت خدا و امام عصر (عج)
مهم ترین وظیفه یک منتظر، کسب معرفت نسبت به وجود مقدس امام زمان خویش است. این شناخت به حدی اهمیت دارد که در روایات آمده است: «هرکس بمیرد و امام زمانش را نشناسد به مرگ جاهلی مرده است». معرفت امام، راهی برای شناخت خداست، زیرا امام آینه تمام نمای حق و واسطه شناخت پروردگار است.
- راه های کسب معرفت: مطالعه کتبی مانند کافی، معرفت حجت خدا و معرفت امام عصر.
- ادعیه: دعا برای معرفت امام مانند دعای «اللهم عرفنی نفسک…».
- زیارات: تأمل در زیارت جامعه کبیره و اوصافی که برای ائمه معصومین (ع) نقل شده است.
شناخت علائم ظهور نیز فرعی از شناخت امام است که منتظر را از فریب مدعیان دروغین در امان می دارد.
2. پیراستگی از بدی ها و آراستگی به خوبی ها (تهذیب نفس)
وظیفه مهم دیگر، تهذیب نفس و دوری از گناهان و اعمال ناشایست است. نقش تهذیب نفس در تعجیل فرج به اندازه ای است که در توقیع حضرت قائم (عج) به شیخ مفید، یکی از اسباب یا تنها عامل طولانی شدن غیبت و دوری شیعیان از لقای آن بدر منیر شمرده شده است.
امام زمان (عج) ادامه دهنده راه پیامبر و ائمه معصومین (ع) هستند؛ بنابراین رضایت و خشنودی ایشان در چیزی جز آنچه در کتاب خدا یا کلمات معصومین (ع) به آن اشاره شده، نیست. با مراجعه به دعاهایی مانند مکارم الاخلاق می توان به خصال و ویژگی هایی که امام زمان از ما انتظار دارند، واقف شد.
3. پیوند با مقام ولایت (تجدید عهد)
حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر (عج) و تجدید دائمی عهد و پیمان با آن حضرت، از وظایف مهم منتظران است. امامان معصوم (ع) در روایات متعددی شیعیان را به تجدید عهد در آغاز هر روز و پس از هر نماز واجب توصیه کرده اند، از جمله خواندن دعای عهد.
4. کسب آمادگی برای ظهور حجت حق (آمادگی همه جانبه)
منتظر واقعی باید هر لحظه آماده ظهور باشد و زندگی خود را چنان سامان دهد که هر زمان اراده خداوند به ظهور تعلق گرفت، بتواند با سربلندی در پیشگاه حجت خدا حاضر شود. این آمادگی شامل ابعاد نظامی، فکری، و روحی می شود و بستگی به شرایط زمان و مکان دارد.
5. ارتباط با فقها و مراجع تقلید (تبعیت از ولایت فقیه)
در دوران غیبت، هیچ یک از احکام اسلامی تعطیل نشده و باید به همه آنچه اسلام از ما خواسته عمل کنیم. از آنجایی که دسترسی مستقیم به امام معصوم (ع) برای فراگرفتن احکام دین وجود ندارد، باید طبق امر خود معصومین (ع) به فقهای جامع الشرایط رجوع کنیم. توقیعات امام زمان (عج) به صراحت به این امر اشاره دارد که راویان حدیث، حجت امام بر مردم هستند.
6. دعا برای تعجیل فرج (وظیفه ای مهم و فراموش نشدنی)
یکی از وظایف مهمی که بنا به تصریح حضرت صاحب الامر (عج) بر عهده منتظران گذاشته شده، دعا برای تعجیل فرج است. ایشان می فرمایند: «برای تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما همان است.» این دعا باید بر همه دعاهای دیگر مقدم شود تا منتظران را از فتنه ها و آشوب های زمان غیبت در امان نگه دارد.
7. بزرگداشت یاد و نام حضرت مهدی (عج)
نام و یاد امام مهدی (عج) باید همواره با عظمت و احترام یاد شود، چرا که ایشان امام عصر و زمان ما، حجت حی و حاضر خدا و احیاکننده دین در سراسر جهان هستند. بزرگداشت یاد ایشان، شامل خودداری از به کار بردن کلمات و تعابیری که شایسته شأن رفیع ایشان نیست، رعایت ادب و احترام، ذکر صلوات و برخاستن هنگام نام بردن خاص ایشان می شود.
نقش سازنده انتظار در فرد و جامعه
انتظار منجی موعود، از سویی عاملی برای شکیبایی در برابر سختی ها و از سوی دیگر، عاملی برای پویایی، تحرک و آمادگی همیشگی شیعیان است. این مفهوم نه تنها یک باور ذهنی، بلکه یک نیروی محرکه است که زندگی فردی و اجتماعی را متحول می سازد.
- از زاویه مفهوم انتظار: انتظار بر سه پایه اساسی استوار است: 1. ناخشنودی از وضع موجود، 2. امید و باور به آینده مطلوب، 3. تلاش در جهت تحقق آینده مطلوب. زمانی که هر سه این ارکان محقق شوند، انتظار فعال شده و به یک نیروی سازنده تبدیل می شود.
- از زاویه متعلق انتظار: در مذهب شیعه، منجی موعود تنها یک شخصیت برتر نیست که در آخرالزمان جهان را پر از عدالت کند، بلکه او تداوم بخش رسالت انبیاء و حجت خداست بر روی زمین. وجود او در لحظه لحظه زندگی ساکنان زمین نقش دارد. بنابراین، کسی که در انتظار ظهور حجت خداست، خود را مکلف می کند که همه مناسبات فردی و اجتماعی اش انعکاس انتظارش باشد.
این نگرش، زندگی منتظر را سرشار از حرکت و معنا می سازد و او را برای رویارویی با روزی که باید در پیشگاه امام خویش پاسخگو باشد، آماده می کند.
بایدها و نبایدهای ترویج انتظار
با گسترش روزافزون علاقه به فرهنگ مهدوی، شناخت بایدها و نبایدهای ترویج این اندیشه از اهمیت بالایی برخوردار است. ابراهیم شفیعی سروستانی در کتاب خود، نکات کلیدی را برای فعالان فرهنگی و مبلغین این حوزه برمی شمارد تا از انحرافات و آسیب ها جلوگیری شود و پیام اصیل مهدویت به گوش همگان برسد.
1. ارتباط معنوی مروجان با امام عصر (عج)
کسی که جامعه را به سوی امام زمان (عج) دعوت می کند، لازم است خود بیش از دیگران با ایشان ارتباط معنوی برقرار کند. این ارتباط نه تنها از جهت پایبندی به آنچه تبلیغ می شود اهمیت دارد، بلکه پشتوانه لازم را برای فعالیت های تبلیغی فراهم می آورد. خواندن دعای عهد در صبحگاه، عرض سلام در آغاز و پایان هر روز، خواندن زیارت آل یاسین و دعا برای سلامتی ایشان، قدم های اول برای ایجاد و تقویت این پیوند معنوی است.
2. شناخت دقیق دیدگاه های موجود در زمینه باور مهدوی
مبلغان و مروجان باید با دیدگاه های مختلف در زمینه مهدویت آشنا باشند. دو دیدگاه اصلی عبارتند از:
- دیدگاه کلامی-تاریخی: بر شخصیت تاریخی امام، تولد، غیبت، و حوادث مرتبط با ایشان تمرکز دارد. مطالعه کتبی چون «الکافی»، «کمال الدین و تمام النعمه» و «الغیبه» شیخ طوسی برای این دیدگاه ضروری است.
- دیدگاه فرهنگی-اجتماعی: مهدویت را مبنایی برای مناسبات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی مسلمانان مطرح می سازد و بر نقش سازنده انتظار در عصر غیبت تأکید می کند. امام خمینی (ره) از برجسته ترین اندیشمندانی هستند که به این دیدگاه اهتمام ورزیده اند.
تلفیق و درک جامع هر دو دیدگاه، برای ترویج مهدویت ضروری است.
3. رعایت اخلاص در عمل و پیراسته داشتن نیت
کلیه فعالیت های مهدوی باید با نیت خالص و به خاطر رضایت امام زمان (عج) صورت گیرد. همه ما مدیون و وامدار امام عصر (عج) هستیم، زیرا نعمات و برکات عالم به واسطه ایشان به ما می رسد. خدمت به امام عصر (عج) افتخار اولیا و بزرگان است و انجام خالصانه فعالیت های تبلیغی برای ایشان، موجب جاری شدن برکات الهی در زندگی خدمتگزاران می شود.
4. توجه به جایگاه و شأن رفیع امام عصر (عج)
امام مهدی (عج) عصاره خلقت، خاتم اوصیا و وارث همه انبیا و اولیای پیشین است. مروجان فرهنگ مهدوی باید در نوشته ها و گفته های خود، نهایت ادب و احترام را نسبت به ایشان رعایت کنند و از به کار بردن کلمات و تعابیری که شایسته شأن والای ایشان نیست، خودداری کنند. ذکر صلوات پس از نام بردن از ایشان و برخاستن به هنگام بیان نام خاصشان، از جمله جلوه های این احترام است.
5. دشمن شناسی و دوست شناسی در پرتو مهدویت
در فرهنگ اسلامی، جهان عرصه تقابل دو ولایت است: ولایت خدا و ولایت شیطان. منتظران باید به ولایت مهدوی چنگ زنند و از ولایت دشمنان او بیزاری جویند. این تولی و تبری، نه تنها فرع دین، بلکه تمامیت ایمان است. امروز فرهنگ برخاسته از اومانیسم، سکولاریسم و لیبرالیسم غربی در تقابل جدی با فرهنگ ولایت محور شیعی قرار دارد. شناخت این دشمنان و دوستان، مقدمه ای برای اجرای صحیح اصل تولی و تبری در زندگی است.
6. توجه به دیدگاه ها و نظرات مراجع عظام تقلید
در طول تاریخ تشیع، فقها و مراجع تقلید همواره با انحرافات و کج اندیشی ها در زمینه مهدویت مقابله کرده و مروج اندیشه ناب برگرفته از تعالیم معصومین (ع) بوده اند. بنابراین، هر فعالیت فرهنگی و تبلیغی در این حوزه باید با هماهنگی و توجه به فتاوای مراجع عظام تقلید باشد تا از آرمان های واقعی دور نماند.
7. توجه به آفت ها و آسیب های اندیشه مهدوی
اندیشه مهدوی، مانند هر اندیشه دیگری، در معرض آسیب ها و آفت هایی قرار دارد که در صورت بی توجهی، می تواند آثار مخربی داشته باشد. این آسیب ها شامل عوام زدگی و سطحی نگری (مانند نقل خواب و رویاهای سست و غفلت از فلسفه واقعی انتظار) و روشنفکرزدگی و تأویل گرایی (تفسیر روایات ظهور بر اساس چارچوب های غربی) می شود. مبارزه با این آسیب ها، نیازمند آسیب شناسی مستمر و به روز از سوی عالمان زمان شناس است.
8. زدودن مطالب ضعیف و باورهای نادرست
مبانی عقلی استوار و روایات معتبر اسلامی، پشتیبان اعتقاد به امام مهدی (عج) هستند. لذا، نیازی به تکیه بر مطالب سست و بی بنیاد مانند خواب و رویاهای ضعیف برای ترویج فرهنگ مهدوی نیست. این گونه مطالب نه تنها آگاهی مردم را در سطح نازلی نگه می دارد، بلکه اعتقاد و باور آن ها را نیز شکننده و آسیب پذیر می کند. تقویت دفاع عقلانی از اندیشه مهدوی، امری ضروری است.
9. توجه به کارکردهای مجالس و مراسم مهدوی
جشن ها و مراسمی که برای امام عصر (عج) و بزرگداشت یاد ایشان برپا می شوند، فرصتی مغتنم برای تجدید پیمان و ترویج فرهنگ انتظار هستند. اما متأسفانه گاهی این مراسمات از کارکرد اصلی خود دور شده و به اعمال خلاف شرع و بی محتوا (مانند اسراف، اختلاط زن و مرد، موسیقی مبتذل) آلوده می شوند. حفظ کارکرد اصلی این مجالس، وظیفه ای مضاعف برای فعالان مهدوی است.
10. گشودن زوایای جدید در طرح مباحث مهدوی
با فراگیر شدن شور و شوق انتظار در جامعه، نیاز به پرداختن عالمانه و متناسب با نیازهای روز مردم بیش از پیش احساس می شود. استفاده از ظرفیت های علوم مختلف اسلامی، هنرها و رسانه های نوین، می تواند به طرح مباحث مهدوی از زوایای جدید و جذاب کمک کند. البته این امر نیازمند دقت، ژرف نگری و مشاوره با کارشناسان خبره است تا از افتادن در دام التقاط یا ابتذال جلوگیری شود.
11. پرهیز از تعیین وقت برای ظهور
تعیین زمان برای ظهور، با فلسفه انتظار مغایرت دارد و می تواند موجب یأس و ناامیدی در میان منتظران شود. روایات معصومین (ع) به شدت از این کار نهی کرده اند، زیرا آمادگی همیشگی و عدم تمرکز بر زمان ظهور، از ارکان اصلی انتظار واقعی است. داستان قوم یهود و تأخیر ده روزه حضرت موسی (ع) هشداری است برای کسانی که در پی تعیین وقت برای ظهور هستند.
12. پرهیز از طرح مطالب سست، واهی و بی اساس
مبانی عقلی و نقلی قوی در اثبات حقانیت مهدویت، نیازی به مطالب سست، واهی و بی اساس ندارد. تکیه بر حکایات نامعتبر و رویاهایی که پایه محکمی ندارند، اگرچه ممکن است جذاب به نظر برسند، اما در بلندمدت به باورهای مردم آسیب می رسانند و آن ها را شکننده می کنند. ترویج فرهنگ مهدوی باید بر اساس مستندات محکم و دفاع عقلانی صورت گیرد.
هرگونه فعالیت مهدوی باید با حفظ وحدت امت اسلامی و پرهیز از اغراض جناحی و سیاسی باشد.
13. پرهیز از اغراض جناحی و گروهی
فرهنگ مهدوی، محوری برای وحدت امت اسلامی است و نباید مورد سوءاستفاده سیاسی و جناحی قرار گیرد. هرگونه حرکتی که با هدف کسب منافع گروهی یا بهره برداری سیاسی از این فرهنگ صورت گیرد، موجب از دست رفتن امید مردم و بدبین شدن آن ها به فعالیت های مهدوی می شود. اخلاص و رضایت صاحب الامر (عج)، باید تنها هدف مروجان باشد.
14. پرهیز از موضوعات و مباحث کم اهمیت یا بی اهمیت
شناخت امام، مقدمه ای بر طاعت اوست. بنابراین، منتظران تنها موظف به شناخت آن دسته از موضوعات و مسائل مرتبط با امام عصر (عج) هستند که آن ها را به طاعت او نزدیک و از مخالفت او دور سازد. مبلغان فرهنگی نیز باید توان خود را صرف پرداختن به موضوعاتی چون ویژگی ها و خصائص امام، جایگاه حضرت حجت در عالم هستی، ضرورت و فضیلت انتظار، و وظایف منتظران کنند و از مباحث کم اهمیت و بی تأثیر خودداری ورزند.
چرا مطالعه این خلاصه برای شما اهمیت دارد؟
برای بسیاری از افراد، مطالعه یک کتاب جامع و تفصیلی، همواره امکان پذیر نیست، اما عطش درک مفاهیم عمیق و کاربردی همچنان باقی است. این خلاصه از کتاب «انتظار، بایدها و نبایدها» به خواننده کمک می کند تا در کوتاه ترین زمان ممکن، به جوهر اصلی و نکات کلیدی این اثر ارزشمند دست یابد.
خواننده با این خلاصه، راهنمایی عملی برای زندگی منتظرانه پیدا می کند و می آموزد چگونه آموزه های مهدوی را در بستر زندگی روزمره خود به کار گیرد. همچنین، آگاهی از بایدها و نبایدهای ترویج فرهنگ مهدوی، بصیرت او را افزایش داده و از افتادن در دام انحرافات و کج اندیشی ها جلوگیری می کند. این مقاله، قدمی مهم در جهت افزایش آگاهی و تقویت زندگی بر اساس آموزه های متعالی انتظار است.
نتیجه گیری
کتاب «انتظار، بایدها و نبایدها» نوشته ابراهیم شفیعی سروستانی، فراتر از یک تحلیل نظری، یک راهنمای عملی و الهام بخش برای هر منتظر واقعی است. این اثر به روشنی نشان می دهد که انتظار نه یک سکون و انفعال، بلکه یک حرکت پویا، مسئولانه و سازنده است که تمام ابعاد وجودی انسان را در بر می گیرد. زندگی منتظرانه، گامی است به سوی تهذیب نفس، شناخت امام زمان (عج)، تقویت پیوند با ولایت و آمادگی همه جانبه برای ظهور منجی موعود.
درک صحیح از مفهوم انتظار، منتظران را در مسیر دوست شناسی و دشمن شناسی یاری می رساند و آنان را از آفت هایی نظیر عوام زدگی، روشنفکرزدگی، تعیین وقت برای ظهور و پرداختن به مطالب سست، در امان نگه می دارد. این کتاب به ما می آموزد که ترویج فرهنگ مهدوی باید با اخلاص، رعایت شأن و جایگاه امام عصر (عج) و توجه به دیدگاه مراجع عظام تقلید همراه باشد. امید می رود خوانندگان با الهام از آموزه های این کتاب، زندگی خود را با عطر مهدوی پررنگ تر سازند و به جمع منتظران فعال و آگاه ظهور بپیوندند.
پیشنهاد برای مطالعه بیشتر
برای عمیق تر شدن در مباحث مهدویت و آشنایی بیشتر با آثار ابراهیم شفیعی سروستانی و سایر محققان این حوزه، مطالعه موارد زیر پیشنهاد می شود:
- کتاب کامل «انتظار، بایدها و نبایدها» اثر ابراهیم شفیعی سروستانی
- کتاب «پرسش از موعود» اثر ابراهیم شفیعی سروستانی
- کتاب «موعود فطرت: پژوهشی در فطری بودن انتظار» اثر ابراهیم شفیعی سروستانی
- آثار دیگر در حوزه مهدویت از مراجع و علمای بزرگ، جهت تقویت پایه های اعتقادی و درک جامع تر.
متن با تأکید بولد معنایی و بولد غیر معنایی.
متنی با تأکید ایتالیک معنایی و ایتالیک غیر معنایی.
متن با خط زیرین برای تأکید بصری.
محتوای پاراگراف مربوط به این بخش.
| مفهوم | ویژگی ها |
|---|---|
| انتظار عام | امید به گشایش، فردای بهتر |
| انتظار خاص (فرج) | آرزوی تحقق عدالت جهانی، شناخت امام عصر (عج) |