دین و مذهب در کشور عمان
عمان کشوری با تمدن کهن و موقعیت استراتژیک در جنوب شرقی شبه جزیره عربستان همواره به عنوان پلی بین شرق و غرب شناخته شده است. این سرزمین با داشتن تاریخی غنی و فرهنگی متنوع میزبان تعاملات گوناگون مذهبی و فرهنگی بوده است. در طول قرن ها دین و مذهب نقش پررنگی در شکل گیری هویت اجتماعی سیاسی و فرهنگی عمان ایفا کرده اند. از ورود اسلام تا به امروز تحولات مذهبی گوناگونی در این سرزمین رخ داده و جوامع مختلف با اعتقادات متفاوت در کنار یکدیگر زندگی کرده اند. با این حال پرسش های متعددی در ذهن شکل می گیرد. دین رسمی عمان چیست؟ چه مذاهبی در این کشور پیرو دارند؟ ورود اسلام به این سرزمین چگونه بوده است؟ و تأثیر دین بر زندگی روزمره مردم عمان چیست؟ این مقاله تلاش می کند تا به این پرسش ها پاسخ داده و تصویری روشن از وضعیت دین و مذهب در عمان ارائه دهد. در این راستا به بررسی تاریخچه ورود اسلام مذاهب رایج تأثیر دین بر فرهنگ و زندگی روزمره و همچنین اماکن مذهبی مهم این کشور خواهیم پرداخت. هدف این بررسی ارائه درکی جامع از نقش و اهمیت دین در جامعه عمان و شناخت تنوع مذهبی و فرهنگی این سرزمین است.
دین و مذهب در کشور عمان
عمان کشوری با تاریخی غنی و فرهنگی متنوع در طول قرون متمادی به عنوان یکی از مراکز مهم تلاقی فرهنگ ها و ادیان در منطقه شناخته شده است. دین و مذهب در این کشور نه تنها به عنوان یک باور قلبی بلکه به عنوان یک عنصر اساسی در ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه عمان نقش ایفا می کند. از دوران باستان تا به امروز عمان شاهد حضور ادیان و مذاهب گوناگونی بوده است که هر یک به نوبه خود در شکل گیری هویت این سرزمین سهیم بوده اند. در این میان اسلام به عنوان دین غالب تأثیر بسزایی بر جنبه های مختلف زندگی مردم عمان داشته است. با این حال وجود اقلیت های مذهبی دیگر نیز نشان از تسامح و همزیستی مسالمت آمیز در این کشور دارد. در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا به بررسی دقیق تر وضعیت دین و مذهب در عمان پرداخته و زوایای مختلف این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم.
دین رسمی عمان
دین رسمی کشور عمان اسلام است. با این حال نکته قابل توجه در مورد عمان وجود شاخه های مختلف اسلام در این کشور است. مذهب غالب در عمان اباضیه است که حدود نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می دهد. اباضیه یکی از قدیمی ترین مذاهب اسلامی است که ریشه در قرون اولیه اسلام دارد و به دلیل داشتن رویکردی میانه رو و معتدل همواره به عنوان یک مذهب صلح جو و تسامح گرا شناخته می شود. علاوه بر اباضیه جمعیت قابل توجهی از اهل سنت نیز در عمان زندگی می کنند. همچنین اقلیتی از شیعیان نیز در این کشور حضور دارند. قانون اساسی عمان آزادی مذهبی را برای همه شهروندان تضمین کرده است به شرطی که این آزادی مخل نظم عمومی و امنیت ملی نباشد. این اصل امکان همزیستی مسالمت آمیز میان پیروان مذاهب مختلف را در عمان فراهم آورده است.
تاریخچه ورود اسلام به عمان
ورود اسلام به عمان به قرن اول هجری بازمی گردد. در این دوران نمایندگانی از سوی پیامبر اسلام (ص) به عمان اعزام شدند و با حاکمان و مردم این سرزمین به گفتگو پرداختند. در نتیجه این تلاش ها بسیاری از مردم عمان به دین اسلام گرویدند. عمان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود نقش مهمی در گسترش اسلام به مناطق دیگر ایفا کرد. بازرگانان و دریانوردان عمانی اسلام را به سواحل شرقی آفریقا و مناطق دیگر منتقل کردند. در طول تاریخ عمان همواره به عنوان یک مرکز مهم اسلامی شناخته می شد و علما و فقهای بسیاری از این سرزمین برخاسته اند. این علما نقش مهمی در حفظ و گسترش معارف اسلامی داشته اند. در دوران های مختلف عمان شاهد ظهور دولت های اسلامی متعددی بود که هر یک به نوبه خود در توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی سهیم بوده اند.
ادیان و مذاهب در عمان
همان طور که گفته شد اسلام دین غالب در عمان است اما این کشور دارای تنوع مذهبی قابل توجهی است. مذهب اباضیه به عنوان مذهب اکثریت نقش مهمی در شکل گیری هویت فرهنگی و اجتماعی عمان ایفا می کند. اهل سنت نیز جمعیت قابل توجهی را در عمان تشکیل می دهند و در مناطق مختلف این کشور زندگی می کنند. شیعیان نیز به عنوان یک اقلیت مذهبی در عمان حضور دارند و از آزادی مذهبی نسبی برخوردارند. علاوه بر این اقلیت های کوچکی از پیروان ادیان دیگر مانند هندوئیسم و مسیحیت نیز در عمان زندگی می کنند. این افراد عمدتاً مهاجرانی هستند که از کشورهای دیگر به عمان آمده اند. دولت عمان سیاست تسامح مذهبی را در پیش گرفته و به پیروان همه ادیان و مذاهب اجازه می دهد تا به انجام مناسک مذهبی خود بپردازند به شرطی که این مناسک مخل نظم عمومی و امنیت ملی نباشد.
مذهب اباضیه در عمان
مذهب اباضیه یکی از شاخه های کهن اسلام است که در عمان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این مذهب به عنوان مذهب اکثریت در عمان نقش مهمی در شکل گیری فرهنگ سیاست و اجتماع این کشور ایفا می کند. اباضی ها به دلیل داشتن رویکردی میانه رو و معتدل همواره به عنوان پیروان یک مذهب صلح جو و تسامح گرا شناخته می شوند. این مذهب بر اصولی مانند عدالت مساوات و مشورت تأکید دارد و از هرگونه افراط و تفریط پرهیز می کند. در عمان اباضی ها در تمامی سطوح جامعه حضور دارند و نقش فعالی در توسعه و پیشرفت کشور ایفا می کنند. رهبران مذهبی اباضیه همواره به ترویج ارزش های اخلاقی و انسانی و همچنین به حفظ وحدت و همبستگی ملی تأکید داشته اند. مذهب اباضیه به عنوان یک عنصر اساسی در هویت عمانی همواره مورد احترام و توجه دولت و مردم این کشور بوده است.
اباضیه در لغت
واژه «اباضیه» از نام عبدالله بن اباض تمیمی گرفته شده است. عبدالله بن اباض یکی از شخصیت های برجسته در تاریخ اسلام بود که در قرن اول هجری می زیست. او به عنوان یکی از رهبران فکری و مذهبی نقش مهمی در شکل گیری این مذهب ایفا کرد. در لغت واژه «اباضیه» به معنای پیروان عبدالله بن اباض است. این نام به مرور زمان به عنوان نامی برای این مذهب شناخته شد و در متون تاریخی و مذهبی مورد استفاده قرار گرفت. با این حال اباضی ها خود ترجیح می دهند که مذهب خود را با نام های دیگری مانند «اهل استقامت» یا «اهل دعوت» معرفی کنند. این نام ها نشان از تأکید اباضی ها بر پایداری در دین و دعوت به سوی حقیقت دارد. در هر صورت واژه «اباضیه» به عنوان نامی شناخته شده برای این مذهب در تاریخ و فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه ای دارد.
پیدایش فرقه اباضیه
پیدایش فرقه اباضیه به دوران آشفتگی های سیاسی و مذهبی در صدر اسلام بازمی گردد. این فرقه در واکنش به اختلافات و درگیری های موجود در جامعه اسلامی شکل گرفت. اباضی ها با تأکید بر اصولی مانند عدالت مساوات و مشورت تلاش کردند تا راهی میانه را در میان گروه های مختلف اسلامی پیدا کنند. آن ها از هرگونه افراط و تفریط پرهیز می کردند و به دنبال یافتن راهی برای حفظ وحدت و همبستگی در جامعه اسلامی بودند. در طول تاریخ اباضیه با چالش ها و مشکلات بسیاری روبرو بوده است اما توانسته است با حفظ اصول و ارزش های خود به عنوان یک مذهب مستقل و تأثیرگذار به حیات خود ادامه دهد. پیدایش این فرقه نشان از تلاش مسلمانان برای یافتن راهی برای همزیستی مسالمت آمیز و حفظ وحدت در جامعه اسلامی دارد.
نخستین پیشوایان اباضی
نخستین پیشوایان اباضیه نقش مهمی در شکل گیری و گسترش این مذهب ایفا کردند. عبدالله بن اباض تمیمی به عنوان یکی از مهم ترین این پیشوایان نقش بسزایی در تدوین اصول و مبانی فکری و مذهبی اباضیه داشت. او با تکیه بر قرآن و سنت تلاش کرد تا راهی میانه را در میان گروه های مختلف اسلامی پیدا کند. علاوه بر عبدالله بن اباض شخصیت های دیگری نیز در شکل گیری این مذهب نقش داشتند. ابوعبیده مسلم بن ابی کریمه ربیع بن حبیب فراهیدی و جابر بن زید از جمله این افراد بودند. این پیشوایان با تلاش های خود توانستند اباضیه را به عنوان یک مذهب مستقل و تأثیرگذار در جهان اسلام معرفی کنند. آن ها با ترویج ارزش های اخلاقی و انسانی به حفظ وحدت و همبستگی در جامعه اسلامی کمک کردند.
امامت در اباضیه
مفهوم امامت در مذهب اباضیه با سایر مذاهب اسلامی تفاوت هایی دارد. اباضی ها امامت را یک منصب انتخابی می دانند و معتقدند که امام باید توسط مردم انتخاب شود. آن ها بر این باورند که امام باید دارای ویژگی هایی مانند عدالت تقوا علم و شجاعت باشد. اباضی ها امامت را یک رکن اساسی در دین نمی دانند و معتقدند که بدون وجود امام نیز می توان به احکام و دستورات دین عمل کرد. با این حال آن ها بر اهمیت وجود یک رهبر عادل و صالح در جامعه تأکید دارند و معتقدند که وجود چنین رهبری می تواند به حفظ نظم و امنیت در جامعه کمک کند. در طول تاریخ اباضی ها تجربه های متفاوتی در زمینه امامت داشته اند. آن ها در دوره هایی دارای امام بوده اند و در دوره هایی نیز بدون امام زندگی کرده اند. با این حال در تمامی این دوره ها آن ها به اصول و ارزش های خود پایبند بوده اند.
معتقدات اباضیه امروز
امروزه اباضی ها در سراسر جهان پراکنده هستند و در کشورهایی مانند عمان الجزایر تونس لیبی و زنگبار زندگی می کنند. آن ها همچنان به اصول و ارزش های خود پایبند هستند و تلاش می کنند تا این اصول را در زندگی روزمره خود پیاده کنند. اباضی ها به دلیل داشتن رویکردی میانه رو و معتدل همواره به عنوان پیروان یک مذهب صلح جو و تسامح گرا شناخته می شوند. آن ها به ترویج ارزش های اخلاقی و انسانی و همچنین به حفظ وحدت و همبستگی ملی تأکید دارند. اباضی ها در تمامی سطوح جامعه حضور دارند و نقش فعالی در توسعه و پیشرفت کشورهایی که در آن زندگی می کنند ایفا می کنند. آن ها به آموزش و پرورش اهمیت ویژه ای می دهند و تلاش می کنند تا نسل های آینده را با ارزش های دینی و اخلاقی خود تربیت کنند.
برخی از عقاید و احکام اباضیه
اباضیه دارای یک سری عقاید و احکام خاص هستند که آن ها را از سایر مذاهب اسلامی متمایز می کند. یکی از مهم ترین این عقاید اعتقاد به «کسب» است. اباضی ها معتقدند که انسان در انجام اعمال خود هم فاعل است و هم مکتسب. به این معنا که انسان هم قدرت انجام عمل را دارد و هم مسئولیت نتایج آن را بر عهده دارد. این عقیده تأکید بر مسئولیت پذیری انسان در قبال اعمال خود دارد. در زمینه احکام اباضی ها دارای یک سری احکام خاص در زمینه نماز روزه زکات و حج هستند. آن ها همچنین دارای احکامی خاص در زمینه معاملات و روابط اجتماعی هستند. اباضی ها در تفسیر قرآن و سنت نیز دارای دیدگاه های خاص خود هستند. آن ها تلاش می کنند تا با تکیه بر عقل و استدلال به فهم درستی از متون دینی برسند.
مسالک دین از دیدگاه اباضیه
از دیدگاه اباضیه دین دارای سه رکن اساسی است: اسلام ایمان و احسان. اسلام به معنای تسلیم شدن در برابر خداوند و عمل به دستورات اوست. ایمان به معنای باور قلبی به اصول و ارزش های دینی است. احسان به معنای انجام اعمال نیکو و خیرخواهانه است. اباضی ها معتقدند که هر سه این ارکان برای رسیدن به سعادت و کمال ضروری هستند. آن ها تلاش می کنند تا با عمل به این ارکان به خداوند نزدیک تر شوند و رضایت او را جلب کنند. از دیدگاه اباضیه دین یک راه کامل و جامع برای زندگی است که تمامی جنبه های زندگی انسان را در بر می گیرد. آن ها تلاش می کنند تا با پیروی از دستورات دین زندگی خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی کنند.
فرق اباضیه
در طول تاریخ اباضیه به فرقه های مختلفی تقسیم شده است. این فرقه ها در برخی از مسائل فقهی و کلامی با یکدیگر اختلاف نظر دارند. با این حال تمامی این فرقه ها به اصول و ارزش های اساسی اباضیه پایبند هستند. از جمله مهم ترین فرقه های اباضیه می توان به نَکّار وَهبیّه و حارثیه اشاره کرد. این فرقه ها در طول تاریخ نقش مهمی در گسترش و توسعه اباضیه ایفا کرده اند. با این حال امروزه بیشتر اباضی ها خود را به عنوان «اباضیه عامه» معرفی می کنند و از انتساب به فرقه های خاص خودداری می کنند. این امر نشان از تلاش اباضی ها برای حفظ وحدت و همبستگی در میان خود دارد.
اکراه اباضیه از انتساب به خوارج
اباضیه همواره از انتساب به خوارج اکراه داشته اند. آن ها معتقدند که خوارج با داشتن رویکردی افراطی و خشونت آمیز به اسلام ضربه زده اند. اباضی ها خود را پیروان راهی میانه و معتدل می دانند و از هرگونه افراط و تفریط پرهیز می کنند. آن ها معتقدند که باید با تکیه بر عقل و استدلال به فهم درستی از متون دینی رسید و از هرگونه خشونت و تعصب پرهیز کرد. در طول تاریخ اباضیه همواره با خوارج در تقابل بوده اند و تلاش کرده اند تا از گسترش افکار و عقاید آن ها جلوگیری کنند. این امر نشان از تفاوت اساسی میان اباضیه و خوارج دارد.
دلایل منتسب نبودن اباضیه از فرقه خوارج
دلایل متعددی برای منتسب نبودن اباضیه به فرقه خوارج وجود دارد. یکی از مهم ترین این دلایل تفاوت در رویکرد و روش است. خوارج با داشتن رویکردی افراطی و خشونت آمیز به تکفیر مسلمانان می پرداختند و دست به اقدامات خشونت آمیز می زدند. در حالی که اباضیه با داشتن رویکردی میانه رو و معتدل از تکفیر مسلمانان خودداری می کنند و به دنبال یافتن راهی برای حفظ وحدت و همبستگی در جامعه اسلامی هستند. دلیل دیگر تفاوت در عقاید و احکام است. اباضیه دارای یک سری عقاید و احکام خاص هستند که آن ها را از خوارج متمایز می کند. برای مثال اباضیه معتقدند که مرتکب گناه کبیره کافر نیست بلکه فاسق است. در حالی که خوارج معتقدند که مرتکب گناه کبیره کافر است و از دین خارج می شود. این تفاوت ها نشان از تفاوت اساسی میان اباضیه و خوارج دارد.
شواهد تردید در جداانگاری اباضیه از خوارج
با وجود دلایل متعددی که برای منتسب نبودن اباضیه به فرقه خوارج وجود دارد برخی از مورخان و محققان در جداانگاری کامل اباضیه از خوارج تردید دارند. آن ها معتقدند که اباضیه در آغاز پیدایش خود دارای شباهت هایی با خوارج بوده اند. برای مثال هر دو گروه در ابتدا به مخالفت با حکومت های وقت برخاسته اند و به دنبال برقراری عدالت و مساوات در جامعه بوده اند. با این حال به مرور زمان اباضیه از خوارج جدا شده و راهی مستقل را در پیش گرفته اند. امروزه اباضیه به عنوان یک مذهب مستقل و تأثیرگذار در جهان اسلام شناخته می شود و تفاوت های اساسی با خوارج دارد. با این حال بررسی ریشه های تاریخی اباضیه می تواند به درک بهتری از این مذهب کمک کند.
اشترکات اباضیه با دیگر فرقه های خوارج
اباضیه در کنار تفاوت های اساسی که با دیگر فرقه های خوارج دارد دارای اشتراکاتی نیز با آن ها است. یکی از مهم ترین این اشتراکات تأکید بر اصل «امر به معروف و نهی از منکر» است. اباضیه و دیگر فرقه های خوارج معتقدند که هر مسلمانی وظیفه دارد که دیگران را به انجام کارهای نیکو تشویق کند و از انجام کارهای بد باز دارد. این اصل در تمامی فرقه های خوارج از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اشتراک دیگر تأکید بر اصل «عدالت» است. اباضیه و دیگر فرقه های خوارج معتقدند که باید عدالت در جامعه برقرار شود و همه افراد از حقوق مساوی برخوردار باشند. این اصل یکی از مهم ترین اهداف تمامی فرقه های خوارج بوده است. با این حال تفاوت در روش و رویکرد باعث شده است که اباضیه از دیگر فرقه های خوارج جدا شود و راهی مستقل را در پیش بگیرد.
اختلافات اباضی ها با وهابیون
اباضی ها و وهابیون دو مذهب متفاوت در اسلام هستند که در بسیاری از زمینه ها با یکدیگر اختلاف نظر دارند. یکی از مهم ترین این اختلافات در زمینه تفسیر قرآن و سنت است. وهابیون به تفسیر ظاهری قرآن و سنت پایبند هستند و از هرگونه تفسیر عقلی و باطنی پرهیز می کنند. در حالی که اباضی ها معتقدند که باید با تکیه بر عقل و استدلال به فهم درستی از متون دینی رسید. اختلاف دیگر در زمینه زیارت قبور و توسل به اولیاء است. وهابیون زیارت قبور و توسل به اولیاء را شرک می دانند. در حالی که اباضی ها زیارت قبور و توسل به اولیاء را جایز می دانند به شرطی که این اعمال مخل توحید نباشد. این اختلافات نشان از تفاوت اساسی میان اباضیه و وهابیت دارد.
شیعه در عمان
شیعیان به عنوان یک اقلیت مذهبی در عمان حضور دارند و از آزادی مذهبی نسبی برخوردارند. آن ها می توانند به انجام مناسک مذهبی خود بپردازند و در امور دینی خود آزاد باشند. شیعیان در مناطق مختلف عمان زندگی می کنند و دارای مساجد و حسینیه های خاص خود هستند. دولت عمان سیاست تسامح مذهبی را در پیش گرفته و به شیعیان اجازه می دهد تا در امور دینی خود آزاد باشند به شرطی که این امور مخل نظم عمومی و امنیت ملی نباشد. شیعیان عمان نقش فعالی در توسعه و پیشرفت کشور ایفا می کنند و در تمامی سطوح جامعه حضور دارند. آن ها به آموزش و پرورش اهمیت ویژه ای می دهند و تلاش می کنند تا نسل های آینده را با ارزش های دینی و اخلاقی خود تربیت کنند.
تأثیر دین بر زندگی روزمره در عمان
دین تأثیر بسزایی بر زندگی روزمره مردم عمان دارد. ارزش های دینی و اخلاقی در تمامی جنبه های زندگی عمانی ها نمود دارد. از روابط خانوادگی گرفته تا روابط اجتماعی و اقتصادی دین نقش مهمی در شکل گیری رفتار و کردار مردم عمان ایفا می کند. برای مثال احترام به بزرگترها کمک به نیازمندان رعایت حقوق دیگران و حفظ وحدت و همبستگی از جمله ارزش هایی هستند که در جامعه عمان مورد تأکید قرار می گیرند. همچنین دین نقش مهمی در برگزاری مراسم ها و جشن های مذهبی در عمان دارد. عید فطر عید قربان میلاد پیامبر و دیگر مناسبت های مذهبی با شکوه و عظمت خاصی در عمان برگزار می شوند و مردم این کشور با شور و اشتیاق فراوان در این مراسم ها شرکت می کنند.
اماکن مذهبی مهم در عمان
عمان دارای اماکن مذهبی متعددی است که هر یک از آن ها دارای ارزش تاریخی و فرهنگی ویژه ای هستند. مسجد جامع سلطان قابوس به عنوان یکی از بزرگترین و زیباترین مساجد جهان یکی از مهم ترین اماکن مذهبی در عمان است. این مسجد با معماری باشکوه و تزئینات هنری خیره کننده هر ساله میزبان هزاران گردشگر از سراسر جهان است. علاوه بر مسجد جامع سلطان قابوس مساجد تاریخی دیگری نیز در عمان وجود دارند که هر یک از آن ها دارای قدمت و تاریخچه خاص خود هستند. مسجد مزون مسجد شناص و مسجد اباضی از جمله این مساجد هستند. همچنین در عمان آرامگاه های متعددی نیز وجود دارند که متعلق به شخصیت های مذهبی و تاریخی هستند. این آرامگاه ها مورد احترام و توجه مردم عمان هستند و هر ساله زائران بسیاری از آن ها دیدن می کنند.
زبان و دین رسمی در عمان
زبان رسمی کشور عمان عربی است و دین رسمی این کشور اسلام است. همان طور که گفته شد مذهب غالب در عمان اباضیه است که حدود نیمی از جمعیت این کشور را تشکیل می دهد. اهل سنت و شیعیان نیز به عنوان اقلیت های مذهبی در عمان حضور دارند. دولت عمان سیاست تسامح مذهبی را در پیش گرفته و به پیروان همه ادیان و مذاهب اجازه می دهد تا به انجام مناسک مذهبی خود بپردازند به شرطی که این مناسک مخل نظم عمومی و امنیت ملی نباشد. زبان عربی به عنوان زبان رسمی کشور در تمامی نهادهای دولتی و آموزشی مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین زبان انگلیسی نیز به عنوان زبان دوم در عمان رایج است و در بسیاری از زمینه ها مورد استفاده قرار می گیرد.
دین رسمی کشور عمان چیست؟
دین رسمی عمان اسلام است و مذهب غالب در این کشور اباضیه می باشد.
شاخه های اصلی اسلام در عمان کدامند؟
شاخه های اصلی اسلام در عمان عبارتند از اباضیه سنی و شیعه.
اسلام چگونه وارد عمان شد؟
اسلام در قرن اول هجری از طریق نمایندگان پیامبر (ص) و بازرگانان به عمان وارد شد.
مذهب اباضیه چیست؟
اباضیه یکی از قدیمی ترین مذاهب اسلامی است که بر اصول عدالت و مساوات تأکید دارد.
تفاوت مذهب اباضیه با وهابیت چیست؟
اباضیه و وهابیت در تفسیر قرآن زیارت قبور و توسل به اولیاء اختلاف نظر دارند.