رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: رویکرد مثقالی شدن علم در دانشگاه و حوزه علمیه بنیاد علم را از میان می‌برد و این رویکرد باید اصلاح شود، امروزه با واحدبندی و مدارک علمی، سطح علم را پایین آوردیم، نظام بند بودن سرجایش باشد، اما باید بدانیم که مثقالی شدن علم راه به جایی نمی‌برد.
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سعیدی روشن رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در مراسم گرامیداشت روز وحدت حوزه و دانشگاه با محوریت «علم، حکمرانی و تمدن اسلامی» که در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه برگزار شد، با اشاره به آیه «قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ»؛ اظهار کرد: هدف اساسی نظام اسلامی اداره مطلوب جامعه و دستیابی به جامعه مطلوب است؛ جامعه مطلوب نیز جامعه‌ای است که بر اساس عدل، معنویت و ارزش‌های انسانی شکل گرفته باشد و ما بر این عقیده هستیم اسلام می‌تواند در ذات و بنیاد خود، زاینده و پرورش دهنده چنین جامعه‌ای باشد.
وی با اشاره به نکاتی در رابطه با علم در میراث اسلامی ادامه داد: علم در مفهوم اسلامی به معنای شناخت حقایق نفس‌الامری است، یعنی حقایق عالم را بشناسیم، مبادی علم در اسلام، تجربه، تعقل، وحی، شهود و فطرت تلقی می‌شود؛ موضوع و متعلق علم در میراث اسلامی همه واقعیات نفس‌الامری تلقی می‌شود، همه مراتب هستی، غیب و شهود، آغاز و انجام دنیا و آخرت، نظام کیهان و طبیعت انسان، جامعه و تاریخ و شناخت خود انسان، خداشناسی و خودشناسی از مهم‌های متعلقات علم به حساب می‌آید.
در فرهنگ اسلامی علم با وحی و دین نسبتی وثیق دارد
سعیدی‌روشن تصریح کرد: علم از حیث درجه مراتب استکمال‌پذیر دارد، تک بعدی و یک سطحی نیست، از علم‌الیقین تا عین‌الیقین است، علم در میراث و فرهنگ اسلامی نسبتی وثیق با عقل دارد؛ حکمت نظری سطح راقی علم در بعد نظر و حکمت علمی، امتداد انگیزشی و ارادی علم در فرهنگ اسلامی تلقی می‌شود. در فرهنگ اسلامی علم با وحی و دین نسبتی وثیق دارد و اگر معارف وحیانی را در نظر نگیریم علم، علم نخواهد بود.
وی افزود: علم مبدأ قدرت است و طبق فرمایش امام صادق (ع) که فرمود: «وعندنا والله، علم الکتاب کله؛ تمام علم کتاب نزد ماست»؛ این علم همان سطحی از علم است که امروز به عنوان ساینس در محدوده باریک و سطح محدود مطرح است.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: علم با اخلاق و معنویت پیوندی ناگسستنی دارد، تعالی فرد هدف اولیه علم و انتفاع جامعه مرحله دیگر است و علمی که سبب تعالی و انتفاع جامعه نشود ارزش ندارد، انسان خلیفه خداست و باید عالم شود تا جهان را بشناسد و نگهبان امین جهان و نه نابود کننده جهان زیست شود. هستی و انسان وجه خلقی و ربی در میراث اسلامی دارند، اسلام، انسان را به عنوان موجود و پدیده نمی‌بیند، بلکه این وجه ظاهری است و وجه دیگر آن ربی و نشان قدرت و حکمت الهی است؛ علم شناخت حقایق هستی به عنوان آیه‌های الهی تلقی می‌شود، امتداد این علم انسان را به سمت خدا سوق می‌دهد، این خصوصیت علم در اسلام است.
وی در ادامه افزود: مطالعه و شناخت هستی و انسان منحصر در عوامل اثربخش طبیعی است یا خیر و این وجه تمایز دیگر علم در اسلام و غیر اسلام است، از دید جهان بینی اسلامی عوامل اثرگذار مادی و غیر مادی در جهان تنها عوامل مادی نیست وعوامل طولی و عرضی مادی و فرامادی بر پدیده‌های جهان، انسان و جامعه انسانی مؤثر هستند و همه این علل نقش خود را در سایه افاظه الهی انجام می‌دهند.
بی‌حضور خدا ذات و آثار و علم استقلال ندارد
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه خدا اول و آخر و با همه چیز است، گفت: بی‌حضور خدا ذات و آثار هیچکس، استقلال ندارد و همه به ایجاب و افاضه الهی است و این نکته اساسی وجه تمایز علم در اسلام و سنت‌های دیگر است، نسبت علم و ایمان ویژگی دیگر علم در سنت اسلامی است، بنابراین این خصوصیات، خصوصیات منحصر به فردی است و برون داد چنین میراث علمی در انگاره فرهنگ اسلامی شکل‌گیری جامعه دارای مدنیت، معنویت، انساینت و فرهنگ را رقم می‌زند.
وی با بیان اینکه بزرگترین هویت یک جامعه پیشینه جامعه است، اظهار کرد: از قرن هشتم میلادی تا قرن سیزدهم میلادی چنین جامعه‌ای علی‌رغم انحرافاتی که در رهبری اجتماعی جامعه اسلامی پدید آمده بود در پرتو ذاتیات اسلام شکل گرفت، جامعه‌ای که با اذعان صریح محققان بزرگ دنیا، در اوج قله علم و تمدن و فرهنگ و مدنیت بود.
سعیدی‌روشن با اشاره به شخصیت خواجه نصیر بیان کرد: خواجه نصیر به تعبیر مرحوم علامه جعفری، ایشان شخصیتی است دانشگاهی که حوروزی است و شخصیتی ذاتاً حوزوی که دانشگاهی است، این شخصیت در تاریخ اسلام بی‌نظیر است، علامه حلی در خصوص این شخصیت بیان می‌کند او جامع معلوم و منقول است و مانند او را در اخلاق مشاهده نکردم؛ این شخصیت در کنار اجتهاد و اصول و اعتقاد و فقه و اصول، خداشناس و امام شناس و معادشناس است، او در متن سختی‌ها زندگی کرده و ۳۰ سال در آوارگی و تلخی روزگار گذارند و رصدخانه تأسیس کرده است.
وی افزود: محققان امروز اذعان دارند، نظریات کوپر نیک از معادلات خواجه نصیر بوده و گرچه در اثر شورچشمی‌های جهان غرب، حمله‌های جنگ‌های صلیبی و آفت دیگر، جهان اسلام از بخشی از زوایای علمی باز ماند، اما در زوایایی که زیرساخت‌های مدنیت جامعه به حساب می‌آید، اوج و رفعت خودش را حفظ کرد، ما در قرن ۱۷ شخصیتی مانند ملاصدرا را با نظریات والا و بی‌نظیرش داریم. هستی شناسی ملاصدرا در جهانی که کانت و نیوتن در ساحت‌های علوم طبیعی و فلسفی غرب حرکت می‌کنند ما شخصی مانند ملاصدرا را داریم که در هستی شناسی، معرفت شناسی، فلسفه، روانشناسی و حرکت جوهری بی‌نظیر است و در اثر مظالمی که در جوامع مسلمان بود، پیوست رسانه‌ای پیدا نکرد.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اظهار کرد: حرکت جوهری او به ادغان بسیاری از نظریه فیزیک نیوتن و نسبیت انیشتین بالاتر بود و بسیاری از مشکلات را حل کرد و ابداعاتی در دل خودش داشت که هنوز جای بحث دارد.
وی با اشاره به ویژگی‌های علم در دوران مدرن، گفت: علم در غرب که از قرن ۱۳ شروع شد و در قرن ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ با هیئت و نجوم و فیزیک و زیست شناسی شکل گرفت و میدان‌دار شد آیا موفق بوده برای انسان آسایش و آرامش بیاورد؟ یا با کمال تأسف علم مدرن جهان زیست انسان را تخریب بی‌بازگشت و جهان معنویت انسان را ویران کرد و ظلم و تعدی و تجاوز و فقدان معنویت و هویت امروز دامن‌گیر نسل جدید بشر در روی کره زمین در پرتو علم و فناوری مدرن شده است.
حوزه علمیه خود را بی‌نیاز از علوم پایه نداند
سعیدی‌روشن با بیان اینکه ما در قبال جامعه، خود و دنیا مسئولیم، گفت: به نظر بنده ما اگر بخواهیم وضع خود و علوم انسانی تغییر کند و به تمدن نوین نیز برسیم، علم مدرن همراه خود مبانی و مبادی داشته که در متن علوم پایه شامل نجوم و فیزیک و زیست شناسی است که همه جهان را براساس قوائد و قوانین مقوله‌بندی کردند و گفتند نیاز به خدا نداریم و جهان خودکفا است و این عینکی بود که همه جهان را در طبیعت و عالم ماده خلاصه کرد.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه اضافه کرد: البته در طول تاریخ، فیزیک تغییراتی داشته و زیست‌شناسی در امتداد علوم پایه، انسان را در سطح موجود سلولی مقوله‌بندی کرد و بعد‌ها از نتایج این دانش این شد که در برخی موزه‌ها انسان قبایل بدوی را در کنار ماموت‌ها گذاشتند و گفتند انسان غربی همانی است که توسعه پیدا کرده و انسان غیرغربی کسی است که توسعه پیدا نکرده است، یعنی یک آپارتاید واضح و روشن.
وی ادامه داد: ما اگر بخواهیم علوم انسانی ما تغییر پیدا کند و علم در چارچوب میراث اسلامی شکل بگیرد، رشته‌های علوم پایه ما در دانشگاه باید مبتنی بر ابرانگاره متافیزیک و حکمت اسلامی پی نهاده شود، به میزان دروس هر رشته ناگزیریم متافیزیک، حکمت و مکتب متعالی صدرایی را بگنجانیم و اگر این کار را نکنیم در حقیقت در میدان زمین علم غرب بازی کردیم، علوم انسانی فرزند علوم پایه است، به علاوه حوزه علمیه باید خود را بی‌نیاز از علوم پایه نداند و این علوم باید در متن دروس حوزه با نگاه عمیق عقل و سنت علمی اسلامی متاخذ از قرآن و سنت تحقیق شود، چرا ما نباید فیزیک و نجوم نخوانیم، این علوم که سابقا بر این جزیی علوم حوزه بوده و چقدر آیه در مورد نظام کیهانی و فرایند حیات بشر داریم.
دانشگاه اسلامی ملتزم به حکمت اسلامی و قرآن باشد
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه نظام کیهانی قرآن در عالم نظیر ندارد، گفت: رویکرد مثقالی شدن علم در دانشگاه و حوزه بنیاد علم را از میان می‌برد و این رویکرد باید اصلاح شود، بزرگان حوزه و وزارت علوم و دانشگاه باید بدانند که پیش نیاز دانشمندی، رسیدن به تولید علم، خوانش متون و تدرس عمیق در محضر استادان حوزه و سپس تأملات علمی است، امروز با واحدبندی کردن دورس و اعطای مدارک علمی، سطح علم را پایین آوردیم، باید فکری در حوزه و دانشگاه شود، نظام بند بودن سرجایش باشد، اما مثقالی شدن علم راه به جایی نمی‌برد.
وی افزود: ما علم جدید غربی را با همه اصطلاحات آن باید دقیق بخوانیم، اما در چارچوب فضای مکتب و فضای علم و منطق الهی، دانشگاه و حوزه اسلامی می‌شود، دانشگاه اسلامی باید ملتزم به عقل اسلامی، حکمت اسلامی و قرآن و حدیث اسلامی باشد و این موارد با عمیق‌ترین شکل خود در متن خود دانشگاه باشد تا اسلامیت دانشگاه تضمین شود و تمدن نوین اسلامی را برای ما پدید بیاورد.
-
-
-
-
-
-
