فضای مجازی ترسناک نیست، اگر کنترل شود/ لینک های آلوده، اصلی ترین نقشه کلاهبرداران سایبری

گفت وگوی مشروح آنا با رئیس پلیس فتا تهران بزرگ:

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا در میان پلیس های تخصصی فراجا پلیس فتا از جایگاه ویژه ای برخوردار است پلیسی که از زمان تاسیس خیلی زود رد پای آن در فضای مجازی پیدا شد و حالا که استفاده از تکنولوژی گوشی های هوشمند و فضای مجازی به جزئی جدایی ناپذیر از زندگی همه ما تبدیل شده است پلیس فتا نیز در این شرایط همراه کاربران اینترنت است.

در طول سال های اخیر اتفاقات ریز و درشتی به واسطه گسترش استفاده از اینترنت در میان مردم رخ داده اتفاقاتی همچون کلاهبرداری های مالی باج گیری های اینترنتی نقض حریم خصوصی شرط بندی کلاهبرداری از طریق رمزارز ها و… که هر وقت کاربری به دام یکی از آنها گرفتار شد چشم امید به سمت پلیس فتا دوخته است. پلیسی که به طور تخصصی فضای مجازی را رصد می کند و همپای پیشرفت تکنولوژی خود را به روز نگه می دارد.

همزمان با هفته نیروی انتظامی ما در خبرگزاری آنا میزبان سرهنگ داود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتای تهران بزرگ بودیم و با ایشان درخصوص تمام حواشی و جرایم موجود در فضای سایبری گفتگو کردیم که مشروح آن را در ادامه می خوانید.

سرهنگ گودرزی در ابتدای سخنانش با اعلام این مسئله که بسیاری از کاربران فضای مجازی به دلیل عدم اطلاعات کافی در دام مجرمین سایبری گرفتار می شوند درخصوص گستردگی و انواع جرایم اینترنتی گفت: در حوزه فضای مجازی باتوجه به گستردگی موقعیت خدماتی که از طرف پلیس ارائه می شود نیز متفاوت و گسترده است. در حال حاضر کمتر افرادی را می بینید (از کودک تا بزرگسال) که به تلفن هوشمند دسترسی نداشته باشد تکنولوژی به همه شئونات زندگی ما رسوخ کرده و همه از آن استفاده می کنند. قطعا در راه بهره برداری از این خدمات در مورد مسائل مختلف مالی شبکه های اجتماعی نرم افزار های ارتباطی و… ممکن است اتفاقاتی رخ دهد. از طرف دیگر عدم رشد سواد رسانه ای و سواد فنی باعث ایجاد خلا هایی در استفاده از فضای مجازی می شود که همین موارد زمینه ساز جرایم سایبری است.

وی افزود: این اضطرابی که نسبت به شیوه و شگرد های پیچیده در جرایم سایبری وجود داره باعث سوالات زیادی از جانب مردم است. به همین دلیل هم مرکز فوریت های سایبری پلیس فتا ۲۴ ساعته و برخط هم به صورت تلفنی هم به صورت حضوری پاسخگوی مردم است. فراوانی تماس ها در تهران بزرگ هم بیشتر مرتبط با ابهاماتی است که موضوعات مالی و پیام ها و بدافزار هایی است که لینک هایی را برای مردم ارسال می کنند و با استفاده از آن لینک ها کاربران را به دردسر می اندازند.

لطفا روی هر لینکی کلیک نکنید

رئیس پلیس فتای پایتخت اضافه کرد: در بحث لینک های آلوده اطلاع رسانی زیاد شده. در وهله اول باید این فرهنگ برای ما نهادینه شود که روی هر لینکی کلیک نکنیم. این روز ها شرایط به شکلی است که وقتی در فضای مجازی فعالیت می کنید ممکن است در همین گروه های خانوادگی یا جا های مختلف (حتی پلتفرم های داخلی) لینک هایی دست به دست شود. این را باید برای خود جا بیاندازیم که روی لینک هایی که برای ما ارسال شده کلیک نکنیم. اگر در این پیامک موضوعی از ما درخواست شده یا ما را به طریقی تهدید ترغیب یا تطمیع کرده است نباید به هیچ وجه روی آنها کلیک کنیم. مردم باید درخصوص مواردی مثل اخذ یارانه معیشتی سامانه ثنا احکام قضایی و پیام هایی که منتسب به موضوعات حاکمیتی است توجه لازم را داشته باشند و به این موضع دقت کنند که هیچ سازمان رسمی و حاکمیتی با شماره شخصی برای مردم پیامک ارسال نمی کند و فرستنده پیام از جانب همه این سازمان ها مشخص است. مثلا اگر در مورد قوه قضائیه باشد از طریق عدل ایران (ADLIRAN) پیام برای همه ارسال می شود و اگر دیدید شماره شخصی است اصلا روی لینک کلیک نکنید حتی اگر این پیام از طریق یکی از دوستان یا آشنایان برای شما ارسال شد.

وی با اشاره به شگرد های جدید کلاهبرداران اینترنتی گفت: در گذشته خیلی از پیام ها از طریق افراد ناشناس بود اما در حال حاضر بدافزار ها شرایط پیچیده تری ایجاد کرده است. به این ترتیب که وقتی به تلفن شما دسترسی پیدا می کنند از دفترچه تلفن استفاده می کنند و با شماره شما برای دیگران پیام ارسال می کنند. یعنی افراد حس می کنند از طرف دوستشان یا افراد خانواده شان پیامی آمده که مثلاً من یارانه معیشتی گرفتم شما هم روی این لینک کلیک کن و بگیر همین امر باعث فریب دادن می شود.

راه های خنثی سازی لینک های آلوده

سرهنگ معظمی گودرزی راهکار هایی برای پس از کلیک روی لینک بدافزار ها هم ارائه داد و در این خصوص گفت: اگر به هر دلیلی روی این لینک ها کلیک کردید و متوجه شدید یک بدافزار روی گوشی نصب شده و در دام یک مجرم سایبری گرفتار شدید در گام نخست باید گوشی را در حالت پرواز قرار دهید تا ارتباط بدافزار را با دنیای بیرون قطع کنید. در مرحله بعدی از قسمت نرم افزار های اخیر که دانلود شدند این بدافزار که در قالب یک نرم افزار دانلود شده در گوشی ذخیره شده را حذف کنید. هرکسی می داند که چه برنامه هایی در تلفن خود دارد و با یک بررسی متوجه می شویم نرم افزار جدیدی در گوشی نصب شده و پس از شناسایی باید آن را حذف کرد. در گام بعدی حافظه پنهان گوشی را هم بررسی کنید این کار های اولیه باعث قطع شدن ارتباط بدافزار می شود. همچنین اگر برای مخاطبین پیام ارسال شد هم باید یک پیامک اصلاحی برای همه مخاطبان ارسال شود با این مضمون که «تلفن همراه من هک شده شما روی لینک پیام قبلی کلیک نکنید.» باز هم تاکید می کنم که راحت ترین و کم هزینه ترین راه نقض حریم خصوصی هر شهروندی از طریق دسترسی به اطلاعات تلفن هوشمند همین لینک هایی هستند که خود کاربران روی آنها کلیک می کنند اگر دقت نکنیم در یک لحظه همه اطلاعات ما در اختیار مجرمین سایبری قرار می گیرد.

پیشرفت تکنولوژی و پیشرفت پلیس

رئیس پلیس فتای تهران بزرگ در رابطه با پیشرفت ها روزانه تکنولوژی و سخت تر شدن کنترل فضای مجازی هم گفت: سیاست کلان فراجا و همچنین سیاست پلیس فتا مشخص است. جا هایی که ما با آنها کار می کنیم به عنوان لبه تکنولوژی شناخته می شوند. از این تکنولوژی همانطور که برای خدمات عامه مردم استفاده می شود مجرمین هم استفاده می کنند و اتفاقاً از جدیدترین فناوری ها برای اعمال مجرمانه خود بهره می برند. ما برای کنترل این شرایط چند کار انجام می دهیم اولین کار این است که افسران ما همیشه به روز هستند و با برگزاری دوره های خاص اشتراک دانش با جدیدترین شیوه های مجرمین سایبری آشنا می شوند. همچنین از توان شرکت های دانش بنیان و متخصصین سایبری استفاده می کنیم چون درحوزه های فناوری به قدری پراکندگی علم زیاد است که یک ارگان یا نهاد نمی تواند به تنهایی همه علوم را یک جا جمع کند ولی وقتی از متخصصین حوزه فناوری استفاده می کنیم این هم افزایی صورت می گیرد و جرایم بیشتر کنترل می شود و در نتیجه خوشبختانه توفیقات خوبی هم به دست آوردیم. گواه صحبت من این است که ما در بیش از ۹۰ درصد جرایم سایبری به نتیجه می رسیم که آمار قابل قبولی است. هرچند ما تلاش می کنیم به روزتر باشیم و آمار کیفی تری داشته باشیم.

وی با اشاره به جرایم مختلف موجود در این فضا گفت: ما بالغ بر ۲۲ کد جرایم را رسیدگی می کنیم. در این میان برخی جرایم فراز و فرود هایی داشتند. مثلا در بحث فیشینگ تا سال ۹۸ سیر صعودی بسیار زیادی داشتیم تا اینکه با همکاری بانک مرکزی و قوه قضائیه مسئله رمز یکبار مصرف را نهادینه کردیم که بلافاصله اثرات این طرح در ورودی پرونده های ما بروز و ظهور پیدا کرد. البته که همان موقع نیز مجرمین تلاش کردند این شرایط را دور بزنند و بدافزار هایی در این خصوص طراحی کردند. در کل بیش از نیمی از جرایم ما در حوزه مسائل اقتصادی است که این مسئله نیز زیرمجموعه های فراوانی دارد. مثلاً شرط بندی یکی از مواردی است که آمار آن امسال نزولی بود. یکی از دلایل آن این است که با بانک مرکزی تعاملی داشتیم و تراکنش های مشکوک را رسیدگی کردیم و از ریشه این مسئله را مورد بررسی قرار دادیم. مسئله دوم تشدید مقابله و پیگیری های مکرر پلیس فتا بود که با همکاری قوه قضائیه انجام گرفت و مورد سوم این بود که فرهنگسازی خوبی انجام شد.

سرهنگ گودرزی در رابطه با رمزارز ها نیز عنوان کرد: در این خصوص طی چند سال اخیر سیر پرونده ها صعودی بود ولی امسال در پلیس فتای تهران بزرگ جرایم خاص رمز ارز ها مقداری کاهش پیدا کرده است. هرچند اخیراً از رمزارز ها بیشتر استفاده ابزاری برای سایر جرایم می کنند و ما باجگیری های مجازی را داریم که طی آن افراد به جای درخواست پول از رمز ارز ها استفاده می کنند. به این ترتیب که مجرمین تصاویر خصوصی اطلاعات محرمانه مرتبط با اشخاص یا موارد مربوط به حریم خصوصی کاربران را به طرق مختلف اخذ می کنند و در قبال عدم انتشار آنها برای باجگیری آدرس کیف پول اینترنتی ارسال می کنند و از قربانیان رمزارز می خواهند.

سواد رسانه ای و نظارت والدین بزرگترین عامل بازدارنده

وی با اشاره به این مسئله که روی پرونده های موجود در فضای مجازی آسیب شناسی و تحلیل های زیادی انجام می شود اظهار کرد: این را می دانیم که مجرمین حوزه فضای مجازی از سایر مجرمین باهوش تر هستند چون باید از بستر فناوری استفاده مجرمانه کنند ولی بخش اعظمی از پرونده های ما به دلیل ناآگاهی کاربران است. باز هم تاکید می کنم که برای استفاده از فضای مجازی شبکه های اجتماعی و گوشی های هوشمند که جزو لاینفک زندگی روزمره ما شده باید حتما سواد فنی و رسانه ای خود را افزایش دهیم. اصلاً نیاز به دوره های خاص آموزشی نیست. همه موارد در سایت ما و در فضای مجازی وجود دارد. والدین عزیزی که می خواهند بر رفتار فرزندان نظارت کنند باید خودشان این سواد را داشته باشند.

رئیس پلیس فتای پایتخت با اشاره به برنامه های آموزشی پلیس درخصوص فضای مجازی گفت: یکی از کار های ما این است که در مدارس به والدین آموزش می دهیم. اما یکی از همکاران که تجربه حضور در این دوره ها را داشت عنوان کرد که اکثر افرادی که در جلسه حضور داشتند و قرار بود بر رفتار فرزندان نظارت کنند تنظیمات گوشی و اداره اکانت های خود در فضای مجازی را به فرزندان شان می سپارند در چنین شرایطی نمی توان از والدین توقع داشت که بچه ها را کنترل کنند.

سرهنگ گودرزی در پایان سخنانش با توصیه به مردم گفت: ما نمی خواهیم کسی را از فناوری و فضای مجازی بترسانیم چون این فناوری در لایه لایه زندگی ما نفوذ کرده است. اما اگر فرزندان ما در حال استفاده از این ویژگی هستند باید کنترل شده این کار را انجام دهند. در حال حاضر بازی های رایانه ای وجود دارد که ماهیت آن این است که بیشتر شما را وابسته کند و کاری می کند فرزند ما پس از ورود ۴-۵ ساعت مداوم پای بازی باشد. ما معتقدیم همه چیز باید با نظارت والدین باشد و مثلا برای همین بازی یک زمان خاصی مشخص باشد به نحوی که به سایر مسائل زندگی فرزندان لطمه ای وارد نشود. این توصیه ها شعار نیست و ما در قبال فرزندان خودمان نیز این کار ها را انجام می دهیم.