بیش از ۸۵ میلیون سیم‌کارت فعال در ایران وجود دارد که برای سرویس‌دهی به آنها، اپراتورهای مخابراتی از BTSها یا ایستگاه‌های پایه دکل دوربین مداربسته که آنتن‌های فرستنده و گیرنده موبایل هستند در مناطق مسکونی شهری استفاده می‌کنند. اگرچه این روزها سرویس مخابراتی و اینترنتی بسیار بهتری را دریافت می‌کنیم اما آیا وجود چنین آنتن‌هایی در نزدیکی محل زندگی و کار ما امری طبیعی است یا می‌تواند برای سلامت ما خطرساز شود؟
تا کنون تحقیقات زیادی در رابطه با تشعشعات آنتن‌های موبایل و خود دستگاه موبایلی که به آن علاقه زیادی داریم منتشر شده‌اند که نظراتی تقریباً نزدیک به هم را در این باره ارائه داده‌اند. با این حال معتبرترین منبع برای دریافت اطلاعات در همین خصوص، «سازمان بهداشت جهانی» نام دارد که یکی از سازمان های تخصصی سازمان ملل متحد است و نقش یک مرجعیت سازمان دهنده را بر بهداشت جامعه جهانی ایفا می‌کند. طراحی و اجرای دکل‌های مخابراتی نقش بسیار حیاتی در ساختار و عملکرد شبکه‌های ارتباطی دارند. دکل‌ها علاوه بر حمل و نقل تجهیزات ارتباطی، نقش مهمی در تضمین استحکام و پایداری تجهیزات دارند.
در این راستا، انتخاب مواد ساخت دکل با توجه به شرایط محیطی محل نصب و نیازهای تجهیزات ارتباطی بسیار اهمیت دارد. همچنین، استفاده از فناوری‌های مدرن و استانداردهای روز جهت اجرای دقیق و کارآمد پروژه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تعیین ارتفاع، شکل، و ابعاد دقیق دکل‌ها نیز نیازمند مهندسی دقیق و تجربه در زمینه ساخت و نصب این سازه‌هاست. همچنین، از نظر ایمنی، تطابق با استانداردهای ایمنی و ساختمانی امری اساسی و ضروری است تا عملیات نصب و نگهداری دکل‌ها بدون ریسک اضافی صورت گیرد. در نهایت، توجه به جزئیات فنی، اقتصادی و محیطی در هر مرحله از فرآیند اجرای دکل مخابراتی می‌تواند به بهینه‌سازی کل سیستم ارتباطات کمک کند.
در فرآیند خرید منوپل دکل، انتخاب مناسب و مطمئن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این اجزاء با توجه به نقش حیاتی در پایداری و استحکام دکل‌ها، باید با کیفیت بالا و استانداردهای معتبر تولید شوند. در این زمینه، بررسی دقیق ویژگی‌های فنی و مهندسی منوپل‌ها، از جمله مقاومت مکانیکی، ضخامت، و پایداری ساختاری از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، توجه به مواد استفاده شده در تولید منوپل و اطمینان از مطابقت آنها با استانداردهای بین‌المللی، به اطمینان از دوام و کارایی بلندمدت این اجزاء کمک می‌کند. در نهایت، خرید منوپل دکل نیازمند همکاری با تولیدکنندگان معتبر و تجربه‌دار در این حوزه است تا تجهیزات مورد نیاز با کیفیت و اطمینان بیشتری به مقصد ارسال گردد.
سازمان بهداشت جهانی مقالات مختلفی در رابطه با تشعشعات موبایل و آنتن‌های موبایل منتشر کرده است اما جهت یافتن پاسخی برای پرسش مطرح شده، یعنی خطرناک بودن یا نبودن آنتن‌ها، به سراغ یکی از آخرین تحقیقات این سازمان می‌رویم. سازمان بهداشت جهانی ، توضیحات جالبی در مورد نحوه کارکرد ایستگاه‌های پایه ارائه داده و تلاش نموده تا به شکل خلاصه، به برخی از نگرانی‌ها پاسخ دهد.
ایستگاه‌های پایه چه هستند و چگونه کار می‌کنند؟
ایستگاه‌های پایه گیرنده/فرستنده موبایل، رادیوهایی دو طرفه و چند کاناله و با سطح قدرت پایین هستند. آنتن‌ها در این ایستگاه‌ها تشعشع RF را در محیط پخش می‌کنند. این دستگاه‌ها یا در دکل‌های مخابراتی یا سقف خانه‌ها نصب می‌شوند. برای داشتن پوشش وسیع، ایستگاه‌های پایه باید در ارتفاع مناسب قرار گیرند. زمانی که شما با موبایل خود به شبکه متصل هستید، به نزدیک‌ترین ایستگاه پایه محل زندگی خود متصل می‌شوید. از طریق همین ارتباط، سیگنال موبایل شما وارد شبکه ثابت مخابراتی اپراتور می‌شود. خود دستگاه موبایل و ایستگاه پایه، رادیوهایی دوطرفه هستند و تشعشع RF دارند. در نتیجه افراد در معرض تشعشع RF قرار می‌گیرند. با این‌حال به دلیل سطح پایین قدرت فرستنده‌ها (و برد کوتاه آنها)، تشعشع RF هم در سطح بسیار پایینی قرار دارد.
آیا زندگی و کار کردن در نزدیکی ایستگاه‌های پایه خطرناک است؟
اجماع عمومی جامعه علمی جهانی بر این است که قدرت ایستگاه‌های پایه و آنتن‌های آن برای آسیب به سلامتی بسیار پایین است، مخصوصاً تا زمانی که افراد در مواجهه مستقیم به آن قرار نگیرند. لازم است تا تفاوت دکل خود ایستا و آنتن در دکل را بدانید. آنتن در این دکل‌ها باید در فاصله مناسب از افراد قرار گیرد. همچنین باید از طراحی‌های متفاوت در ایستگاه‌های پایه مطلع باشید. از جمله نوع دسته‌بندی و سطح قدرت آنها که می‌تواند نقش موثری در قرار دادن افراد در معرض تشعشع RF داشته باشد.
بخشی از نگرانی مربوط به ایستگاه‌های پایه و آنتن‌ها در شبکه وایرلس محلی مربوط به اثرات بلند مدت آنها به خاطر قرار گرفتن افراد در معرض تشعشع RF است. تا امروز، تنها اثری که از میدان تشعشع RF توسط دانشمندان کشف شده، افزایش دمای بدن (کمتر از یک درجه سانتی‌گراد) بوده است که در زمان مواجهه با میدان‌های الکترومغناطیس شدید در برخی کارخانه‌ها دیده شده است. سطح تشعشع RF منتشر شده از ایستگاه‌های پایه و شبکه‌های بی‌سیم به حدی پایین هستند که دمای بدن را در حد بسیار ناچیزی افزایش می‌دهند و تاثیری بر سلامت انسان ندارند. قدرت میدان‌های RF در هسته اصلی بالاترین است و با افزایش فاصله، قدرت آنها نیز به سرعت کاهش پیدا می‌کند.
آیا آنتن‌های موبایل باعث سرطان می‌شوند؟
سازمان بهداشت جهانی در این باره می‌نویسد: باید توجه کرد که از لحاظ جغرافیایی، انواع سرطان به شکل غیریکسانی در جامعه دیده می‌شود. این در حالیست که ایستگاه‌های پایه حضور گسترده‌ای در محیط زندگی ما دارند. برآورد می‌شود در صورت بروز برخی انواع سرطان در نزدیکی آنتن‌های موبایل، این مسئله اتفاقی بوده باشد. علاوه بر این، سرطان‌های گزارش شده در این دسته بندی معمولاً کلکسیونی از انواع مختلف سرطان هستند که مشخصه یکسانی ندارند و بعید به نظر می‌رسد که یک عامل مشترک داشته باشند.
از ۱۵ سال گذشته، تحقیقات علمی در مورد امکان رابطه فرستنده‌های RF با سرطان انجام و منتشر شده است. در این تحقیقات شواهدی عنوان نشده است که قرار گرفتن در معرض تشعشع فرستنده‌های RF باعث بروز سرطان می‌شود. همچنین آزمایش‌های دراز مدت روی حیوانات نیز باعث اثبات این فرضیه نشده است؛ حتی در سطوحی بسیار بالاتر از حد استانداردی که در آنتن‌های موبایل مورد استفاده است.
موارد دیگر به جز سرطان چطور؟
تا اینجا می‌دانیم که بر اساس گفته سازمان بهداشت جهانی، خطر سرطان به وسیله آنتن‌های موبایلی که در نزدیکی محل سکونت ما قرار دارند ما را تهدید نمی‌کند. اما سازمان بهداشت جهانی در رابطه با سایر بیماری‌ها و اثراتی که ممکن است از ایستگاه‌های پایه بگیریم چه می‌گوید؟ این سازمان می‌خوانیم: تحقیقات بسیار کمی در رابطه با اثرات میدان RF بر روی افراد انجام شده است. دلیل این موضوع، مربوط به سختی تشخیص دادن و تمایز میان یک علت نهفته با سیگنال بسیار ضعیفی است که از طریق یک ایستگاه پایه منتشر می‌شود.
بیشتر تحقیقات در این حوزه، مربوط به تاثیر خود موبایل روی بدن افراد هستند. تحقیقات روی انسان و حیوان که با استفاده از الگوی امواج مغز پس از قرار گرفتن در معرض میدان RF انجام شده، نشان می‌دهد که اثرات نامطلوبی در انسان و حیوان به وجود نمی‌آید. این در حالیست که میدان RF استفاده شده در این تحقیقات، تا ۱۰۰۰ برابر بیشتر از آن‌چیزی بوده که در ایستگاه‌های پایه و شبکه‌های بی‌سیم مورد استفاده قرار می‌گیرد. با وجود این، هیچ گزارشی مبنی بر تغییر در الگوی خواب افراد یا تغییر عملکرد قلب و عروق در آنها گزارش نشد.
استانداردهای حفاظتی چه هستند؟
در سال ۱۹۹۸ «کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونساز» یا «ICNIRP» دستورالعملی را برای کارکرد ایستگاه‌های پایه منتشر کرد که خلاصه آن به این شرح است: محدودیت 450 میکرووات بر هر سانتیمتر مربع در فرکانس 900 مگاهرتز، و محدودیت 950 میکرووات بر هر سانتیمتر مربع برای فرکانس 1900 مگاهرتز. طبق چارچوب پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی، این استانداردها در سه دسته جای می گیرند:
- استاندارد پرتوگیری، که هدف آن حفاظت فردیست و به صورت حداکثر مقدار پرتوگیری کل یا قسمت های مختلف بدن تعیین می گردد. مراجع اصلی این استانداردها در حال حاضر کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونساز (ICNIRP)، کمیته بین المللی ایمنی الکترومغناطیسی (ICES)، مؤسسه بین المللی مهندسان برق و الکترونیک (IEEE) و همچنین دیگر نهادهای استاندارد ملی در کشورهای مختلف هستند.
- استاندارد پرتوزایی که به ملاحظات مهندسی لوازم الکترونیکی می پردازد و ضمن کمینه کردن تداخل الکترومغناطیسی با دیگر تجهیزات، بالاترین بهره وری را نیز مد نظر دارد. این دسته استانداردها توسط مؤسساتی همچون IEEE، کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC) و کمیته اروپایی استانداردسازی الکتروتکنیک (CENELEC) تدوین می شود.
- استانداردهای اندازه گیری، که نحوه کسب اطمینان از برقراری دو دسته فوق را تشریح می کنند. استانداردهای سنجش EMF معمولاً توسط تمامی سازمان های فوق و بدنه های ملی استانداردسازی ملی تعیین می شوند.
نتیجه گیری
سازمان بهداشت جهانی در بخش نتیجه‌گیری می‌نویسد: «با در نظر گرفتن تحقیقاتی که تا کنون در این حوزه انجام شده و همچنین سطح پایین تشعشعات، شواهد علمی متقاعد کننده‌ای وجود ندارد که سیگنال‌های ضعیف RF ساطع شده از ایستگاه‌های پایه و شبکه‌های بی‌سیم، سبب بروز اثرات نامطلوب بر سلامتی شود.» البته نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که نتیجه این تحقیقات تا زمانی معتبر است که آنتن موبایل در نزدیکی محل زندگی ما، استانداردها را رعایت کند. در ایران نهادهای خاصی مسئول نظارت بر رعایت همین استانداردها هستند و به شکل دوره‌ای، آنتن‌های موبایل را بررسی می‌کنند. با این حال پس از هر بار بررسی، خبر می‌رسد که سطح تشعشعات آنتن‌های موبایل پایین‌تر از استانداردهای تعیین شده هستند.
