نقش‌برجسته ساسانی چگونه به انگلیس قاچاق شده است؟
گشت مرزی بریتانیا یک نقش‌برجسته ساسانی به ارزش احتمالی ۳۰ میلیون پوند را درحالی کشف و ضبط کرد که احتمال داده شده این سنگ‌نگاره از یک صخره در شیراز کنده شده و بعد به انگلیس قاچاق شده است، اما این شیء تاریخی چگونه از ایران جدا و بعد خارج شده و از بریتانیا سر درآورده است؟
به گزارش اخبار ورزشی، خبر کشف این نقش‌برجسته ساسانی را روزنامه گاردین شنبه ۱۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۲ اعلام کرده است، درحالی‌که مسؤولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هنوز نسبت به این خبر واکنشی نشان نداده و توضیحاتی ارائه نکرده‌اند. اکنون این پرسش مطرح است که نقش‌برجسته دو هزار ساله چگونه و از کدام محوطه تاریخی جدا شده و به چه شکل از کشور خارج شده که کسی تا کنون متوجه آن نشده است؟
روزنامه گاردین نوشته که این نقش‌برجستۀ قاچاق‌شده در فرودگاه لندن توسط گشت مرزی بریتانیا کشف و ضبط شده و قرار است پیش از بازگشت به خانه (ایران) در موزه بریتانیا به نمایش گذاشته شود. مسؤولان موزه بریتانیا اعلام کرده‌اند از دولت ایران اجازه نمایش این گنجینه باستانی را به مدت سه ماه دریافت کرده‌اند و سپس، آن را به موزه ملی در تهران می‌فرستند.
با توجه به هماهنگی‌های قبلی که برای نمایش این شیء قاچاق شده در موزه بریتانیا صورت گرفته و در خبر گاردین به آن نیز اشاره شده، این پرسش مطرح است که چرا این ماجرا تا کنون مسکوت گذاشته شده و از سوی متولیان میراث فرهنگی درباره آن اطلاع‌رسانی لازم صورت نگرفته است؟ با توجه به حجم حفاری‌ها و قاچاق آثار تاریخی آیا سکوت درباره قاچاق بین‌المللی اشیاء تاریخی با توجیه پیگیری‌های حقوقی در سکوت خبری، حاشیه امنی برای حفاران و قاچاقچیان آثار تاریخی ایجاد نمی‌کند؟
روزنامه گاردین نوشته که افسران نیروی مرزی بریتانیا در فرودگاه استانستد لندن تصادفی به یک محموله مشکوک شدند که بسته‌بندی آن به گونه‌ای بود که نشان دهد کالایی بی‌ارزش است، اما پس از بررسی، با نقش برجسته‌ای یک متری مواجه شدند. حدس آن‌ها این بود که محموله کشف‌شده قرار است در بازار سیاه بریتانیا فروخته شود.
جان سیمپسون ـ متصدی ارشد و باستان‌شناس بخش خاورمیانه موزه بریتانیا ـ می‌گوید: «تقریباً هرگز با چنین موردی مواجه نشده‌ایم که نقشی از صخره با چنین سطحی از بی‌رحمی بریده شده باشد. آن را به طرزی باورنکردنی، بد بریده و در یک جعبه کوچک و بدون بسته‌بندی مناسب قرار داده و جعبه را با میخ محکم کرده‌اند.»
با توجه به نبود نوشته‌ای روی نقش برجسته و معلوم نبودن محلی که از آنجا بریده و جدا شده است، مشخص کردن تاریخ دقیق این سنگ‌نگاری سخت است، اما این احتمال مطرح شده که نقش‌برجسته به دوران امپراتوری ساسانی در فاصله سال‌های ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی تعلق داشته باشد؛ امپراتوری که وسعت آن از شرق ایران تا بغداد و از آسیای مرکزی تا قفقاز را شامل می‌شد و رقیب امپراتوری روم بود.
سیمپسون می‌گوید: «اگرچه پایتخت ساسانی‌ها در تیسفون، نزدیک بغداد کنونی بود، اما به نظر می‌رسد این نقش از یک صخره در شیراز کنده شده باشد و از آنجایی که این نقش از یک سنگ آهکی که در سراسر ایران یافت می‌شود تراشیده شده، نمی‌توان محل دقیق آن را مشخص کرد. تنها حدود ۳۰ نقش برجسته صخره‌ای ساسانی وجود دارد که قدمت بیشتر آن‌ها به قرن سوم میلادی می‌رسد. تقریباً همه در بخش نسبتاً کوچکی از ایران و استان فارس هستند.»
متصدی ارشد بخش خاورمیانه موزه بریتانیا این احتمال را هم مطرح کرده که این نقش‌برجسته می‌تواند قطعه‌ای از یک مجموعه بزرگ بوده و قطعات بیشتر دیگری هم وجود داشته باشد.
این سنگ‌نگاره هیچ نوشته و یا کتیبه‌ای ندارد، برای همین برای باستان‌شناسان موزه بریتانیا سخت بوده که جزئیات بیشتری از این حجاری را شناسایی کنند، با این حال از لباس و سرپوش مرد حجاری شده برمی‌آید که فردی با رتبه بالا باشد و ژست سلام و ادای احترام او، از ویژگی‌های هنر ساسانی است. به گفته سیمپسون «این نقش‌برجسته “شگفت‌انگیز” و “به طرز خیره کننده‌ای جذاب است” و امکان دارد بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون پوند ارزش داشته باشد که البته هرگز چنین چیزی در بازار وجود نداشته است و این نقش در بازار سیاه “بسیار ارزشمند” خواهد بود.»
موزه بریتانیا همچنین اعلام کرده بسته‌بندی نامناسب به این شیء باستانی آسیب وارد کرده که مرمت شده است.
این پرونده توسط اینترپل و آژانس ملی جرم و جنایت بررسی شده است، اما تاکنون شخصی در ارتباط با این موضوع دستگیر نشده است. اگرچه در بسته‌بندی فرستنده، گیرنده و مقصد مشخص شده که مقصد نهایی، یک سایت حراج اینترنتی در بریتانیا بوده که اعلام کرده انتظار چنین شیء‌ایی را نداشته است.
گاردین همچنین به بیانیه سیدمهدی حسینی متین، کاردار سفارت جمهوری اسلامی ایران در لندن اشاره کرده که گفته است «امیدواریم گسترش بیشتر همکاری‌ها بین موزه بریتانیا و سفارت ایران در لندن همچنان در مبارزه برای قاچاق آثار باستانی و حفاظت از میراث فرهنگی مؤثر باشد.»
انتهای پیام