کشف الگوی ژنتیکی تازه در خودکشی های بدون هشدار

طی سال های اخیر، پژوهش های علمی بارها نشان داده اند که خطر خودکشی لزوماً از مسیرهای قابل پیش بینی عبور نمی کند. با وجود برنامه های گسترده برای غربالگری افسردگی و اختلالات روانی، هنوز شمار چشمگیری از افرادی که بر اثر خودکشی جان خود را از دست می دهند هیچ سابقه ای از افکار یا رفتارهای مرتبط با خودکشی نداشته اند. مطالعه ای تازه از دانشگاه یوتا نشان می دهد این افراد نه فقط از نظر نشانه های رفتاری، بلکه از نظر الگوهای ژنتیکی نیز با گروه های شناخته شده متفاوت اند. این یافته می تواند مسیر تازه ای برای پیشگیری بگشاید و چارچوب فعلی پزشکی را نسبت به عوامل زیستی و محیطی خطر گسترش دهد.

گروهی متفاوت که در غربالگری دیده نمی شدند

پژوهشگران در این مطالعه توضیح می دهند که بخشی از افرادی که بر اثر خودکشی فوت می کنند هیچ نشانه قبلی قابل ردیابی نداشته اند. اکنون روشن شده است که این تفاوت تنها رفتاری نیست. تحلیل ژنتیکی نشان می دهد بسیاری از این افراد، برخلاف انتظار، الگوی ژنتیکی رایج اختلالات روانی را ندارند. ژن های مرتبط با افسردگی، اضطراب، PTSD و برخی ویژگی های خلقی در آنها بسیار ضعیف تر یا کم فعال تر است.

این تصویر جدید نشان می دهد که خطر در این گروه ناشی از یک بیماری روانی پنهان نیست، بلکه احتمالاً از مسیرهای زیستی یا شرایط محیطی متفاوتی شکل می گیرد.

یافته های ژنتیکی چه تصویری ترسیم می کنند؟

تحلیل داده های ژنتیکی بیش از دو هزار و هفتصد نفر که بر اثر خودکشی جان باخته بودند، شکاف واضحی میان دو گروه آشکار کرد: آنهایی که سابقه افکار یا اقدام خودکشی داشتند و آنهایی که هیچ سابقه ای ثبت نشده بود. گروه دوم از نظر ژنتیکی شباهت چندانی به الگوهای مرتبط با افسردگی اساسی، اضطراب، PTSD، آلزایمر یا برخی ویژگی های خلقی نداشت.

این یافته ها فرضیه قدیمی را به چالش می کشد؛ این تصور که غربالگری دقیق اختلالات خلقی می تواند تقریباً تمام افراد در معرض خطر را شناسایی کند. اکنون مشخص شده است که یک زیرگروه کاملاً متفاوت وجود دارد؛ افرادی بدون سابقه رفتاری و بدون نشانه ژنتیکی اختلالات خلقی، اما همچنان با خطری قابل توجه.

محدودیت های غربالگری های کنونی

سیستم های سلامت روان هنوز تا حد زیادی بر غربالگری افسردگی، اضطراب و سابقه اقدام تکیه دارند. اما پژوهش تازه نشان می دهد این ابزارها برای شناسایی گروهی که مسیر ژنتیکی متفاوت دارند کافی نیست.

مدل های موجود بر اختلالات خلقی تمرکز دارند؛ بنابراین افرادی که فاقد این اختلالات اند، به طور طبیعی از دید سیستم پنهان می مانند. این موضوع ضرورت طراحی رویکردهایی تازه را پررنگ تر می کند؛ رویکردهایی که نه فقط عوامل روانی، بلکه عوامل زیستی، محیطی و اجتماعی را نیز در نظر بگیرند.

نقش عوامل جسمانی و محیطی

پژوهش های جدید احتمال می دهند که برخی مشکلات جسمانی، مانند درد مزمن، بیماری های التهابی یا اختلالات تنفسی، در برخی افراد مسیرهای متفاوتی را فعال کنند که خطر خودکشی را افزایش می دهد. این وضعیت ها می توانند کیفیت زندگی را کاهش دهند، انرژی فرد را تحلیل ببرند و ناتوانی های طولانی مدت ایجاد کنند، حتی وقتی نشانه ای از اختلال خلقی وجود ندارد.
یکی از اهداف اصلی پژوهش های کنونی، شناسایی «عوامل محافظ» است؛ یعنی عناصر زیستی یا محیطی که به افزایش تاب آوری و مقاومت روانی کمک می کنند.

ژنتیک تنها بخشی از داستان

پژوهشگران تاکید می کنند که هیچ ژن مشخصی وجود ندارد که به طور مستقیم موجب خودکشی شود. نقش ژنتیک معمولاً بسیار کوچک، چندلایه و وابسته به ترکیب با عوامل محیطی، اجتماعی، استرس ها و تجربه های زندگی است.

در حقیقت، خطر خودکشی نتیجه تعامل پیچیده میان ژن ها و محیط است و هیچ مدل زیستی بدون در نظر گرفتن این تعامل نمی تواند تصویر کامل ارائه دهد. همین نگاه چندعاملی می تواند راهنمای توسعه راهبردهای پیشگیری دقیق تر و کارآمدتر باشد.

جمع بندی

پژوهش دانشگاه یوتا چشم انداز جدیدی درباره خطر خودکشی ارائه می دهد. بخشی از افرادی که جان خود را از دست می دهند نه سابقه روانی دارند و نه الگوی ژنتیکی اختلالات خلقی. این کشف نشان می دهد که باید نگاه گسترده تری به عوامل خطر داشت؛ از بیماری های جسمی و تغییرات زیستی تا فشارهای اجتماعی و استرس های مزمن.

برای طراحی مدل های پیشگیری مؤثر، باید مسیرهای خطر متفاوت و نه فقط مسیر کلاسیک افسردگی را در نظر گرفت. این یافته ها در کنار نگرانی هایی که ایجاد می کنند، امکان توسعه راهبردهای دقیق تر و نجات جان افراد بیشتری را فراهم می سازند.