دسترسی های غار پشوم یزد چگونه است؟

دسترسی به غار پشوم یزد، معروف به غار دوسر، مستلزم مسیریابی دقیق و آمادگی کامل است، چرا که این شگفتی طبیعی در منطقه ای حفاظت شده در شهرستان مهریز، استان یزد، واقع شده و پیمودن آن نیاز به دانش فنی غارنوردی و رعایت نکات ایمنی دارد. این غار با تالار عظیم خود، تجربه ای بی نظیر برای غارنوردان به ارمغان می آورد و دسترسی به آن از طریق ترکیبی از مسیرهای جاده ای و پیاده روی امکان پذیر است.

غار پشوم یزد، که به عنوان بزرگترین تالار زیرزمینی ایران و چهارمین تالار بزرگ غاری در جهان شناخته می شود، یکی از مقاصد برجسته برای غارنوردان و طبیعت گردان ماجراجو محسوب می شود. این غار، که با نام غار دوسر نیز شهرت دارد، نه تنها از نظر ابعاد خیره کننده است، بلکه از لحاظ ویژگی های زمین شناسی و زیستی نیز حائز اهمیت فراوان است. سفر به این منطقه، نیازمند برنامه ریزی دقیق و آگاهی کامل از مسیرهای دسترسی، الزامات ایمنی و تجهیزات مورد نیاز است تا کاوشگران بتوانند تجربه ای امن، لذت بخش و مسئولانه را رقم بزنند. اهمیت غار پشوم فراتر از یک جاذبه صرف است؛ این مکان به دلیل ماهیت فنی و قرارگیری در یک منطقه حفاظت شده محیط زیست، نیازمند رویکردی مسئولانه و آگاهانه از سوی بازدیدکنندگان است. اطلاعات جامع در مورد چگونگی رسیدن به این غار، شرایط بازدید و نکات حیاتی مرتبط با آن، برای هر کسی که قصد قدم نهادن به این دنیای زیرزمینی را دارد، ضروری است.

موقعیت جغرافیایی و اهمیت غار پشوم یزد

غار پشوم، که در استان یزد و در شهرستان مهریز جای گرفته، یکی از بی نظیرترین پدیده های طبیعی کشور به شمار می رود. این غار که اغلب با نام غار دوسر شناخته می شود، در منطقه ای نزدیک به نیشکوه و کمی قبل از رسیدن به روستای تنگ چنار قرار گرفته است. فاصله تقریبی آن از مرکز شهر یزد حدود ۹۵ کیلومتر برآورد شده که به این معناست که برای رسیدن به آن، سفری نسبتاً طولانی در پیش است.

نام غار دوسر از چندین روایت مختلف نشأت گرفته است. برخی دلیل این نام گذاری را قرار گرفتن دهانه غار میان دو تپه می دانند، عده ای دیگر آن را برگرفته از نام کوه دوسر در مجاورت آن می دانند، و برخی نیز به وجود دو سنگ بزرگ در بالای دهانه غار اشاره می کنند که همچون دو سر، مسیر ورودی را احاطه کرده اند. هر یک از این روایت ها، به نوعی حس کنجکاوی و رمز و راز را در مورد این غار شگفت انگیز افزایش می دهد.

اهمیت غار پشوم یزد تنها به موقعیت جغرافیایی یا وجه تسمیه آن محدود نمی شود. این غار به دلیل داشتن بزرگترین تالار زیرزمینی در ایران، جایگاه ویژه ای در میان غارهای کشور پیدا کرده است. ابعاد این تالار به قدری وسیع است که آن را در رده چهارمین تالار بزرگ غاری در جهان قرار داده است. با مساحتی حدود ۸۱۵۰۰ متر مربع، عظمت این تالار برای هر بازدیدکننده ای حیرت انگیز خواهد بود. این ویژگی ها، غار پشوم را نه تنها به یک مقصد گردشگری مهم، بلکه به یک نقطه کانونی برای پژوهش های علمی در زمینه زمین شناسی و زیست شناسی غارها تبدیل کرده است.

کشف غار پشوم یزد در بهمن ماه سال ۱۳۹۱، توسط فتحعلی حیدری و تیم های متخصص غارنوردی، نقطه عطفی در تاریخ غارنوردی ایران بود. این کشف، افق های جدیدی را برای مطالعه سازوکار شکل گیری غارهای کارستی و اکوسیستم های زیرزمینی باز کرد. تشکیل این حفره های بزرگ زیرزمینی، صدها هزار سال طول می کشد و بیشتر غارها در آغاز به صورت کارست شکل می گیرند که از توده سنگ هایی همچون سنگ آهک، دولومیت و سنگ های گچی تشکیل شده اند و در حضور آب حالت اسیدی پیدا کرده و به آرامی شروع به حل شدن می کنند.

راهنمای گام به گام رسیدن به غار پشوم

برای هر کاوشگری که قصد رسیدن به غار پشوم را دارد، شناخت دقیق مسیرها از اهمیت بالایی برخوردار است. این راهنما به صورت گام به گام، جزئیات دسترسی به این غار شگفت انگیز را از مبادی مختلف تشریح می کند.

سفر از شهر یزد (مبدأ اصلی)

عموماً، اغلب غارنوردان و طبیعت گردان سفر خود به سمت غار پشوم را از شهر یزد آغاز می کنند. این مسیر، متداول ترین و شناخته شده ترین راه برای دسترسی به غار محسوب می شود:

• مسیر جاده ای: برای شروع، از شهر یزد به سمت شهر مهریز حرکت می کنند. این بخش از سفر با استفاده از خودروهای سواری یا شاسی بلند به راحتی قابل انجام است.
• جاده انحرافی (خاکی): پس از عبور از مهریز، حدود ۶۰ کیلومتر که پیموده شود، به یک جاده انحرافی خاکی می رسند. یکی از نشانه های مهم برای شناسایی این جاده انحرافی، قرار گرفتن آن روبروی مزرعه ای به نام چاه مورتی است. این جاده خاکی، مسیری بین ۴ تا ۳۰ کیلومتر را شامل می شود و وضعیت آن به گونه ای است که رانندگی در آن با خودروهای سواری نیازمند احتیاط بسیار زیاد است؛ در حالی که خودروهای شاسی بلند و آفرود برای پیمودن آن مناسب تر به نظر می رسند. ناهمواری های موجود در این مسیر خاکی، می تواند چالش برانگیز باشد و نیاز به رانندگی با سرعت کم و دقت بالا دارد.
• محل پارک خودرو: در انتهای مسیر خاکی، نقطه ای مشخص برای پارک خودروها در نظر گرفته شده است. از این نقطه به بعد، ادامه مسیر باید به صورت پیاده انجام شود. این محل، به نوعی پایگاه اصلی برای آغاز پیمایش غار محسوب می شود.
• مسیر پیاده روی تا دهانه غار: پس از پارک خودرو، کاوشگران مسیری پیاده روی را در پیش رو دارند. این مسیر که شیب ملایمی دارد، بین ۱.۵ تا ۳.۵ کیلومتر طول دارد. در طول این پیاده روی، چشم اندازهای طبیعی و بکر منطقه، از جمله یک آب انبار قدیمی و محلی برای نگهداری گوسفندان، قابل مشاهده است که می تواند زیبایی سفر را دوچندان کند. این بخش از مسیر، به نوعی آمادگی جسمانی اولیه برای ورود به غار را فراهم می آورد.

سفر از سایر شهرهای بزرگ به غار پشوم (سفر ترکیبی)

برای افرادی که از شهرهای دورتر مانند تهران یا سایر نقاط ایران قصد بازدید از غار پشوم را دارند، سفر به این غار معمولاً به صورت ترکیبی انجام می گیرد:

• مرحله اول: رسیدن به یزد:
  • سفر هوایی: برای سرعت و راحتی بیشتر، می توانند با خرید بلیط هواپیما به فرودگاه بین المللی یزد (شهید صدوقی) پرواز کنند.
  • سفر ریلی: سفر با قطار به ایستگاه راه آهن یزد نیز گزینه ای محبوب و آرامش بخش است.
  • سفر زمینی (اتوبوس/خودرو شخصی): مسیرهای جاده ای به یزد، برای افرادی که به سفر با اتوبوس یا خودرو شخصی علاقه دارند، در دسترس است.
• مرحله دوم: از یزد به غار پشوم: پس از رسیدن به یزد، ادامه مسیر دقیقاً همانند دستورالعمل سفر از شهر یزد خواهد بود. با این حال، تأکید بر اجاره خودروی مناسب (شاسی بلند یا آفرود) و یا هماهنگی با تیم های محلی برای حمل و نقل از یزد تا نقطه شروع پیاده روی، بسیار حائز اهمیت است تا سفری ایمن و بدون دغدغه را تجربه کنند.

الزامات ایمنی و نکات حیاتی برای بازدید از غار پشوم

بازدید از غار پشوم، برخلاف بسیاری از جاذبه های گردشگری، نیازمند رعایت دقیق نکات ایمنی و آمادگی فنی است. این غار یک مقصد غارنوردی تکنیکال محسوب می شود و بدون دانش و تجهیزات مناسب، می تواند خطرات جدی در پی داشته باشد.

ماهیت فنی غار و لزوم همراهی متخصصین

غار پشوم یک غار تکنیکال و فنی است و کاوش در آن نیازمند مهارت های خاص غارنوردی و استفاده از تجهیزات تخصصی است. این غار به هیچ وجه برای افراد ناآشنا با غارنوردی یا بدون تجربه مناسب نیست. ریسک های موجود در مسیر، از جمله چاه های عمیق، مسیرهای لغزنده و ناهمواری های داخلی، ایجاب می کند که هر تیم بازدیدکننده حتماً با راهنمایی یک تیم غارنوردی مجرب و آشنا به منطقه وارد غار شود. تجربه و دانش یک راهنمای بومی یا یک غارنورد حرفه ای، می تواند تفاوت بزرگی در ایمنی و موفقیت یک سفر به پشوم ایجاد کند.

هماهنگی با محیط زیست

یکی از مهم ترین الزامات قبل از هرگونه اقدام برای ورود به غار پشوم، هماهنگی با سازمان حفاظت محیط زیست استان یزد است. این غار در یک منطقه حفاظت شده محیط زیست قرار دارد و ورود به آن بدون مجوز قانونی اکیداً ممنوع است. برای اخذ مجوز، لازم است که با اداره کل حفاظت محیط زیست استان یزد تماس حاصل شود و مراحل مربوط به دریافت مجوز طی گردد. این فرآیند نه تنها جنبه قانونی دارد، بلکه به حفظ اکوسیستم حساس غار و جلوگیری از آسیب های احتمالی نیز کمک می کند.

تجهیزات ضروری برای غارنوردی پشوم

برای ورود به غار پشوم، همراه داشتن تجهیزات مناسب و استاندارد حیاتی است. این تجهیزات هم شامل وسایل فردی و هم وسایل گروهی می شود:

• لباس مناسب: لباس هایی که به صورت لایه لایه پوشیده شوند، گرم، ضدآب و مقاوم در برابر سایش باشند. دمای داخل غار ممکن است متفاوت از بیرون باشد و نیاز به تنظیم پوشش دارد.
• کفش غارنوردی: کفش هایی با ساق بلند، ضدلغزش و مقاوم که بتوانند در محیط های مرطوب و لغزنده غار عملکرد مناسبی داشته باشند.
• هدلایت (چراغ پیشانی): حداقل دو عدد هدلایت با کیفیت بالا به همراه باتری های اضافه کافی. تاریکی مطلق در داخل غار، هدلایت را به حیاتی ترین وسیله تبدیل می کند.
• تجهیزات SRT (Single Rope Technique): این تجهیزات شامل هارنس، ابزارهای فرود (مانند رپل و استاپ)، ابزارهای صعود (مانند یومار و کرول)، کارابین های قفل شونده، و طناب های دینامیک و استاتیک استاندارد می شود. این غار دارای چاه های عمیق است که بدون این تجهیزات قابل پیمایش نیست.
• کلاه ایمنی: کلاه ایمنی استاندارد غارنوردی برای محافظت سر در برابر سقوط سنگ یا برخورد با سطوح سخت.
• کیت کمک های اولیه کامل: شامل داروهای ضروری، باند، چسب زخم، ضدعفونی کننده و هر آن چیزی که برای رسیدگی به آسیب های احتمالی نیاز است.
• آب آشامیدنی و غذای پر انرژی: به میزان کافی برای مدت زمان سفر به داخل غار.
• تلفن همراه با پاوربانک و وسایل مسیریابی (GPS): برای مواقع اضطراری و جهت یابی دقیق.

هشدارهای ایمنی در طول کاوش

هنگام حضور در داخل غار، رعایت دقیق هشدارهای ایمنی می تواند جان افراد را نجات دهد. محیط غار، محیطی بسته و غیرقابل پیش بینی است:

• ریزش سنگ: یکی از جدی ترین خطرات در غار پشوم، احتمال ریزش سنگ از سقف است. از این رو، پرهیز جدی از ایجاد سروصداهای بلند و هرگونه ارتعاش اضافی که می تواند باعث ناپایداری سقف شود، اکیداً توصیه می شود.
• مسیرهای ناهموار: کف غار با سنگ های بزرگ و کوچکی پوشیده شده است که بسیاری از آن ها ناپایدار هستند. نهایت دقت در عبور از روی این سنگ ها و هر قدمی که برداشته می شود، ضروری است تا از لغزش و سقوط جلوگیری شود.
• آب وهوا: بررسی دقیق شرایط جوی قبل از حرکت به سمت غار، به ویژه احتمال بارندگی در بالادست کوهستان، از اهمیت بالایی برخوردار است. بارندگی شدید می تواند باعث آبگرفتگی سریع غار و ایجاد سیلاب های ناگهانی در داخل آن شود.

مسئولیت پذیری زیست محیطی

حفظ محیط زیست غار پشوم، وظیفه هر بازدیدکننده است. این غار یک اکوسیستم زنده و شکننده است:

• عدم رها کردن زباله: هر آنچه به داخل غار برده می شود، باید به طور کامل از آن خارج گردد.
• عدم آسیب رساندن به سازه های غار: استالاکتیت ها و استالاگمیت ها و سایر سازه های غاری، نتیجه هزاران سال فرآیندهای طبیعی هستند و نباید به آن ها دست زد یا آسیب رساند.
• عدم ایجاد مزاحمت برای جانوران ساکن غار: خفاش ها، سوسک ها، کبوترها و سایر موجوداتی که در غار زندگی می کنند، بخشی از اکوسیستم آن هستند و نباید مورد آزار و اذیت قرار گیرند یا زیستگاهشان تخریب شود.

کاوش در عمق غار پشوم: تجربه ای شگفت انگیز

ورود به غار پشوم، مانند قدم گذاشتن به دنیایی دیگر است؛ دنیایی تاریک، مرموز و در عین حال شگفت انگیز. کاوشگران در عمق این غار با پدیده های زمین شناسی و زیستی منحصر به فردی روبرو می شوند که تجربه آن ها را به یادماندنی می سازد.

دهانه و چاه های ورودی

پس از طی مسیر پیاده روی از محل پارک خودرو، دهانه ورودی غار پشوم نمایان می شود. این دهانه به اولین چاه ورودی غار منتهی می شود. این چاه حدود ۱۹ متر عمق دارد و با شیبی ۷۰ درجه، غارنوردان را به سمت پایین هدایت می کند. عبور از این چاه نیازمند دقت و مهارت بالا در استفاده از تجهیزات SRT است.

پس از پیمودن چاه اول، مسیر به یک آبراهه تغییر می کند. این آبراهه، که گاهی ممکن است حاوی آب باشد، مسیری را برای رسیدن به چاه دوم فراهم می آورد. چاه دوم، عمیق تر از چاه اول است و حدود ۸۰ متر عمق دارد. این چاه، دروازه ای به سوی تالار اصلی و بزرگ غار محسوب می شود و عمق بیشتر آن، هیجان و چالش کاوش را افزایش می دهد.

تالار بزرگ غار پشوم (تالار دوسر)

پس از فرود از چاه دوم، کاوشگران وارد تالار اصلی و عظیم غار پشوم می شوند که از آن به عنوان تالار دوسر یاد می شود. این تالار، حقیقتاً ابعادی خیره کننده و بی نظیر دارد. ابعاد تقریبی آن شامل طولی حدود ۳۸۵ متر، عرضی بالغ بر ۲۶۵ متر و ارتفاعی معادل ۷۰ متر است. این تالار بیضی شکل، مساحتی حدود ۸۱۵۰۰ متر مربع را پوشش می دهد.

تالار اصلی غار پشوم، با مساحت ۸۱۵۰۰ متر مربع، چنان ابعادی دارد که به گفته کارشناسان، قادر است دو هواپیمای بزرگ را به راحتی در خود جای دهد. این عظمت، آن را به بزرگترین تالار زیرزمینی ایران و چهارمین تالار بزرگ غاری در جهان تبدیل کرده است.

بر روی زمین و کف این تالار، سنگ های بزرگ و کوچکی پراکنده شده اند که حکایت از ریزش های احتمالی از سقف غار در طول زمان دارد. این سنگ ها، مسیر عبور را ناهموار می کنند و نیاز به دقت و احتیاط فراوان دارند. در این تالار عظیم، بقایای جانوران متعددی نیز مشاهده می شود که نشان دهنده زیستگاه بودن این غار برای آن هاست. از جمله این بقایا می توان به اسکلت کبوترها در چاه اول، و همچنین تعدادی شاپرک و خفاش در چاه دوم اشاره کرد. همچنین، نوعی سوسک سیاه و بعضاً اسکلت کبوترها در کف غار دیده شده اند. برخی منابع نیز از حضور تعداد زیادی خفاش در این غار خبر می دهند که گاهی ممکن است مسیر حرکت غارنوردان را برای لحظاتی مسدود کنند.

جاذبه های گردشگری اطراف غار پشوم یزد

سفر به غار پشوم یزد می تواند با بازدید از چندین جاذبه گردشگری دیگر در شهرستان مهریز تکمیل شود. این جاذبه ها، هر کدام به نوعی به غنای تاریخی و طبیعی منطقه می افزایند و تجربه ای جامع تر از سفر به یزد را فراهم می آورند.

باغ پهلوان پور مهریز

باغ پهلوان پور، یکی از باغ های معروف و تاریخی ایران است که در شهر مهریز یزد قرار دارد. این باغ با سبک معماری ایرانی و سنتی، منظره ای چشم نواز و دلنشین را به نمایش می گذارد. باغ پهلوان پور که مربوط به دوره قاجار است، مساحتی حدود ۵ هکتار را شامل می شود. با وجود ساخت آن در دوره قاجار، ویژگی های بارز سبک های معماری متعلق به سلسله زند نیز در بخش های مختلف این باغ مشهود است که آن را به اثری هنری و تاریخی با چندین دوره سبک معماری تبدیل کرده است.

بادگیر شکیب مهریز

بادگیر شکیب در مهریز یزد، به عنوان بلندترین بادگیر جهان نام گذاری شده است. این عنوان پیش از این به بادگیر باغ دولت آباد یزد تعلق داشت، اما با تفاوت چند متری، بادگیر شکیب این رکورد را از آن خود کرد. تماشای این بادگیر باشکوه، که نمادی از معماری هوشمندانه کویری برای تهویه مطبوع است، بسیار چشمگیر است و بازدید از آن در طول سفر به یزد، به شدت توصیه می شود.

کوه ریگ مهریز

کوه ریگ در محله بغدادآباد شهر مهریز یزد واقع شده و یکی از مکان های تفریحی محبوب این شهر محسوب می شود. این کوه از ماسه های تمیز و بدون خاک تشکیل شده است که آن را برای تفریح و قدم زدن مناسب می سازد. اهالی منطقه در تاریخ ۹ فروردین، برای برگزاری جشن نوروز سلطانی در این مکان گرد هم می آیند که به جذابیت فرهنگی آن می افزاید.

قلعه مهرپادین

قلعه مهرپادین، یکی از آثار تاریخی مهم منطقه مهریز است که قدمت آن به دوران پیش از اسلام بازمی گردد. این قلعه باستانی که ساختاری دفاعی دارد، نشان دهنده تاریخ پرفراز و نشیب منطقه و اهمیت استراتژیک آن در گذشته است. بازدید از این قلعه، کاوشگران را با جنبه های دیگری از فرهنگ و تاریخ یزد آشنا می سازد.

سرو کهنسال مهریز

درخت سرو کهنسال مهریز، نمادی از استقامت و قدمت در طبیعت است. این درخت باستانی، نه تنها به دلیل سن زیادش بلکه به دلیل زیبایی و ابهتش مورد توجه قرار می گیرد. بازدید از این سرو، می تواند تجربه سفر را با لمس طبیعت کهنسال منطقه کامل کند.

جمع بندی نهایی

غار پشوم یزد، با تمام شگفتی ها و چالش های خود، یکی از گنجینه های طبیعی ایران به شمار می رود. برای هر غارنورد یا طبیعت گرد ماجراجو که قصد بازدید از این تالار عظیم زیرزمینی را دارد، برنامه ریزی دقیق، رعایت تمامی نکات ایمنی و دریافت مجوزهای لازم از سازمان حفاظت محیط زیست، از اهمیت حیاتی برخوردار است. تجربه کاوش در عمق این غار، با چاه های عمیق و تالار بی نظیرش، می تواند خاطره ای فراموش نشدنی را برای کاوشگران مسئولیت پذیر رقم بزند. این غار نه تنها یک مقصد برای هیجان طلبی است، بلکه فرصتی برای ارتباط عمیق تر با زمین و درک عظمت فرآیندهای طبیعی را نیز فراهم می آورد. بازدید از این پدیده طبیعی، مستلزم احترام کامل به محیط زیست و حفظ آن برای نسل های آینده است.