بیماری دم خوره، پوسیدگی باله ها و دم
به نقل از هوشمل؛ دم خوره یکی از بیماری های رایج ماهیان اکواریومی است که اکثر اکواریوم دارها گه گاه شاهد این وضعیت هستند و دلیل اصلی ان را میتوان شرایط ضعیف و نامناسب بهداشتی و همچنین رژیم غذایی فقیر دانست. البته دلایل دیگری مانند استرس یا ماهیان محاجم که به باله های سایرین حمله میکنند و ….. را نیز میتوان در مورد دم خوره یاداوری کرد. به هر حال در ادامه قصد دارم در مورد این بیماری و شیوه ی درمان ان که از طرف علاقه مندان و اکواریوم دارها بارها توسط کامنت ها و پیام ها پرسیده شده بحث کنم و راه های رایج درمانی ان را ذکر کنم. جهت خرید پمپ آب و دیگر تجهیزات آکواریوم با ما تماس بگیرید.
علل اصلی:
همانطور که در بالا هم کمی اشاره شد علل اصلی این بیماری را میتوان شرایط بد و نابسامان اب و فقر غذایی دانست. در کل این بیماری یک نوع عفونت باکتریایی میباشد. بنابراین در ابتدا راه پیشگیری ان را که بسیار ساده است یاداور میشوم “همیشه پیشگیری بهتر از درمان است“
پیشگیری:
شما با کمی توجه به اکواریوم و ماهیانتان میتوانید بر این بیماری غلبه کنید و شاید هیچ گاه شاهد ان نباشید. بهترین کاری که میتوان برای جلوگیری از این بیماری انجام داد سیفون کردن مرتب اب و بهینه سازی اب توسط کاندیشنرهای رایج در فواصل مشخص است ، بهداشت اکواریوم را حفظ کنید، از یک تور برای چند اکواریوم استفاده نکنید، وسایل اکواریومتان را هنگام اولین استفاده ضدعفونی کنید همچنین تنوع غذایی را رعایت کنید، استفاده از غذاهای گیاهی و گوشتی و حتی زنده به همراه هم میتواند فقر غذایی ماهیانتان را تا حد چشمگیری جبران کند.
دلایل دم خوره:
گه گاه دلیل دم خوره ماهیانتان بیماری و منبع باکتریایی که عامل اصلی این بیماری میباشد نیست و عدم رعایت برخی نکات باعث ان شده که شاید فکر کنید ماهیتان دم خوره دارند. یکی از این موارد نگهداری ماهیان مهاجم کنار صلح جویان یا ماهیان محاجم دیگر است که با برخورد های بین ماهیان و زد و خورد بین انها باله ها و شاید بدن انها زخمی و پاره و کنده شود و شما فکر کنید ماهیتان چون باله و دم ان پاره و کنده شده، دم خوره گرفته است و هر چه تلاش برای درمانشان انجام میدهید به نتیجه نمیرسید. مثلا نگهداری تایگر بارب کنار ماهیان باله بلند مانند انجل ها یا گلد فیش ها چیزی جز پاره پاره و جویده شدن باله ها توسط بارب ها را به همراه نخواهد داشتیا نگهداری اسکات ها و ماهیان اب لبشور دیگری مانند مونو ها در کنار ماهیان باله بلند چیزی جر دم و باله ی زخمی و پاره پاره شده ماهیان باله بلند را به همراه نخواهد داشت.
بعضی ماهیان دیگر در شب فعالیت میکنند و ممکن است شب به خدمت دم و باله ی ماهیانتان برسند و اصلا شما متوجه انها نباشید. همه این مطالب عنوان شد که احتمالا شما به اشتباه نیفتید و ابتدا دلیل اصلی دم خوره ماهیانتان را شناسایی کنید و هر پارگی دم و خورده شدن باله ها را بیماری تلقی نکنید. گه گاه انجل ها یا گلدفیش ها یا ماهیان که دم و باله بلندی دارند، تحلیل جزئی یا پارگی ذر دم و باله هایشان دیده میشود و شاید این حالت را طبیعی در نظر بگیریم بهتر است تا به فکر درمان بیفتیم. چون با تعویض جزئی اب و کمی ضدعفونی کردن اب همه چیز به شکل اول باز خواهد گشت. و خطرات احتمالی با این کارها رفع میشود و نیاز به درمان خاصی ندارند. به هر حال شاید علائم دم خوره به شما در شناسایی این بیماری کمک کند که در زیر بیان میشود
علائم بیماری:
علائم اصلی که میتوانید از طریق ان به دم خوره ماهیانتان پی ببرید از این قبیل است که در انتهای دم و باله ها خطی سفید ایجاد شده که انگار ساییدگی دارد و نازک شده است و کم کم با بین رفتن انتهای دم و باله ها این خط به سمت ابتدای دم و باله حرکت میکنند و کم کم دم و باله ها را از بین میبرد و تحلیل میرود. گاهی اوقات باله ها در حالت تحلیل رفتن چروکیده میشود و پارگی و حالت پوسیدگی به وضوح مشهود است. به هر حال چون در این بیماری زخم هایی هم در باله ها ایجاد میشود در صورت شرایط بد اب به سادگی مورد هجوم قارچ ها قرار میگیرد و میتواند یک دم خوره ساده را به یک بیماری خطرناک قارچی که تا مرگ ماهی هم پیش میرود ادامه دهد. به هر حال در صورت مشاهده این علائم در همان ابتدا یا در هر مرحله ای سریعا باید به فکر درمان باشید که در ادامه مورد برسی قرار میگیرد
درمان
اولین کاری که باید انجام دهید تا از یک فاجعه احتمالی جلوگیری کنید قرنطینه کردن ماهی در اکواریوم مجزا میباشد. سپس قبل از این که به ماهی بیمار برسید به تانک اصلی خود توجه کنید و اب ان را در حد یک سوم و حتی بیشتر سیفون کنید و اب تازه جایگزین ان کنید، همچنین از یک داروی ترکیبی ضدعفونی کننده اب با طیف درمانی مانند جنرال تونیک شرکت تترا استفاده کنید که عامل احتمالی در اکواریوم از بین رود و ماهیان دیگر دچار این بیماری نشوند.(حتی میتوانید کل اب را با اکواریوم و وسایل ضدعفونی کنید و مجددا اب گیری و استفاده نمایید)
حال به اکواریوم قرنطینه و ماهی بیمار بر میگردیم. ابتدا به ازای هر لیتر اب یک گرم نمک بدون ید برای ماهیان بزرگ جثه و گوشتخوار و برای ماهیان کوچک و حساس به ازای هر دو لیتر یک گرم نمک بدون ید به اب بیفزایید. سپس از داروی مکمل مانند همان جنرال تونیک یا داروهای ضدعفونی کننده ساده دیگر که ترکیبی و حاوی اکریفلاوین است استفاده کنید. در نظر داشته باشید در این زمان تغذیه را به بهترین وجه ممکن و در صورت امکان از غذاهای زنده نیز استفاده کنید. این روش درمانی در ابتدای دم خوره و در بیشتر موارد پاسخ میدهد و بعد از چند روز شاهد درمان و رشد مجدد باله ها خواهید بود.
میتوانید از درمان دیگری استفاده کنید که این درمان هم در بیشتر موارد جواب داده و در کتاب های علمی هم از این درمان بارها یاد شده است. همانند مطالب بالا باید ماهی بیمار را قرنطینه کنید و از نمک نیز استفاده کنید و تنها تفاوت این است که به جای استفاده از داروهای رایج بازار اکواریومی از قرص یا کپسول نیتروفورانتوئین که از داروخانه های انسانی قابل تهیه است استفاده میکنید. هر قرص نیتروفورانتوئین صد میلی گرم میباشد و باید برای درمان بیماری دم خوره دو الی سه قرص را در صد لیتر اب اکواریوم حل نمود(دارو دوز انچنانی ندارد و اضافه بودن دارو در حد معقول و نسبت به شدت بیماری مشکل ساز نخواهد شد) .
اثر دارو تا پانزده روز داخل اب باقی خواهد ماند و پس از ان اثرش را از دست میدهد، در طول درمان بعد از افزودن قرص ، اب اکواریوم زرد رنگ خواهد شد، شما میتوانید بعد از گذشت پانزده روز اب را به دفعات در چند روز سیفون کنید تا مجددا اب به رنگ طبیعی خود برگردد، از این دارو در درمان دم خوره ، اب اوردگی شکم و عفونت های باکتریایی دیگر استفاده میشود و اثر خوبی نیز دارد
درمان با انتی بیوتیک
از این درمان هم میتوان به عنوان یک درمان انتی بیوتیکی و رایج نیز یاد برد که برای ماهیانی که باله و دم انها پوسیده و چروکیده شده و اوضاع نابسامانی دارند استفاده میشود. شما باید یکی از انتی بیوتیک های رایج را انتخاب نمایید که اکثرا تتراسیکلین را انتخاب میکنند، بنده به شما پیشنهاد میدهم در صورتی که امکان ان برای شما فراهم است از ویال (آمپول) کلرامفنیکل استفاده کنید. دلیل استفاده از این انتی بیوتیک و ترجیح دادن ان به تتراسیکلین مدت زمان اثردار بودن دارو در اب و خراب نکردن اب اکواریوم است. داروی تتراسیکلین اثر کمتری در اب خواهد داشت و در صورتی که اب را در هر وعده و در طول درمان سیفون نکنید ممکن است اب را خراب کند و ماهیان دچار مسمومیت شوند در صورتی که کلرامفنیکل در این موارد کمی قابل اطمینان تر است.
به هر حال در کل روش درمان به اینصورت است که ماهی را به اکواریوم قرنطینه انتقال میدهید و بعد از افزودن نمک که در بالا هم اشاره شده به ازای هر صد لیتر یک ویال هزار میلی گرمی کلرامفنیکل را به اب اکواریوم اضافه میکنید و بعد از ۱۲ ساعت به اب یک داروی مکمل مانند جنرال تونیک شرکت تترا یا از دارویی که حاوی اکریفلاوین باشد در اب انها استفاده کنید در این ۱۲ ساعت فیلتر را خاموش کنید تا اکریفلاوین توسط ذغال اکتیو داخل فیلتر جذب نشود، به مدت ۱۲ ساعت دیگر صبر کنید حال فیلتر را روشن کنید، یک چهارم اب را تعویض کنید و مجددا به اب یک ویال دیگر کلرامفنیکل بیفزایید، ۱۲ ساعت بعد فیلتر خاموش، داروی یاد شده و…… به همان ترتیب بالا. این کار را تا چهار الی پنج روز انجام دهید و در صورت بهبودی ان را تا شش الی هشت روز ادامه دهید.
در صورتی که ویال یا کپسول کلرامفنیکل که اخیرا کمیاب شده را به دست نیاوردید میتوانید از همان تتراسیکلین یا انتی بیوتیک دیگری استفاده کنید فقط در موقع سیفون کردن اب در هر وعده به جای یک چهارم نیمی از اب یا حتی بیشتر را باید تعویض کنید و به جای افزودن دارو در هر ۲۴ ساعت میبایست از دارو در هر ۱۲ ساعت همراه با مکمل ان که در بالا اشاره شد استفاده کنید.
میتوان این انتی بیوتیک ها را به ماهی هم با استفاده از یک غذای ترکیبی خوراند فقط به دلیل اینکه هر ماهی وزن و جثه و ظرافت و حساسیت منحصر به فرد خود را دارد دوز و مقدار استفاده از دارو را نمیتوان مشخص کرد. به هر حال در صورتی که میخواهید اخرین تلاش های خود را برای درمان این بیماری انجام دهید میتوانید مقدار خیلی خیلی کمی از پودر دارو را در یک غذای ترکیبی مانند دل گوساله و کاهو یا اسفناج پخته شده مخلوط کنید و به ماهی بخورانید
روش دیگر استفاده از انتی بیوتیک ها در درمان این بیماری، حمام دادن ماهی در دوز بالای انتی بیوتیک است. به طور مثال یک کپسول پانصد میلی گرمی را در یک لیتر اب حل کرده و ماهی را به مدت پنج تا نهایتا ده دقیقه حمام میدهیم
درمان ها و داروهای دیگری نیز وجود دارند ولی قصد من در اینجا استفاده از رایج ترین و در دسترس ترین داروها و درمان ها بود که اثر خود را داشته باشد و بیماری ماهی شما را درمان کند. وگرنه درمان و داروهای مختلف و حتی داروهای رایج اکواریومی از شرکت های مختلف مانند جی بی ال، سرا، تترا و …. نیز موجود است و میتواند به شما کمک کند.
بیماری دم خوره در واقع دو بیماری احتمالا مشابهند که به زخمهای پیشرونده و تحلیل رفتن باله های ماهی اطلاق میشود.در اغلب منابع از پوسیدگی دم به معنی زخم یا تحلیل رفتگي باله دمی و از پوسیدگی باله به معنی زخم و ضایعات سایر باله ها نام برده میشود.از بیماریهای شایع ماهیان پرورشی سرد آبی و گرمابی و ماهیان زینتی است.
از آنجائیکه مکن است عامل مسببه بیماری دم خوره مختلف یباشد به سه احتمال زیر توجه میشود:
1 – عامل مستقیم بیماری دم خوره باکتری بوده و معمولا از گروه آئروموناس و پزودوموناس هستند.
2 – این باکتریها و همچنین میکسوباکتریهای آب به عنوان عامل ثانویه ،باله های ماهیانی را که در اثر ازدحام ، خراشیدگی حاصل از برخورد با اشیا و دیواره تانک یا سایر علل نظیر کمبود اسید فولیک یا افزایش ویتامین A ، صدمه میبینند مورد حمله قرار میدهند.
3 – بیماری دم خوره به همراه سایر بیماریهای میکروبی از قبیل فرونکلوز ،بیماری قرحه و عفونت میکسو باکتريایی مشاهده میشود.
باکتری آئروموناس هیدروفیلا به عنوان عامل بیماری دم خوره از بسیاری از ماهیان آکواریومی ایران جدا شده است.
بیماری دم خوره احتمالا از طریق تماس و یا در بعضی موارد مستقیما از آب به ماهی منتقل مشود.اصلاح مسیرهای خشن در محیط زندگی میتواند مفید واقع شود.عفونتهای تحریک کننده و بیماری کرمی ژیرو داکتیلوس اغلب با بیماری پوسدگی باله همراه است.صدمات مکانیکی حاصل از این موارد ممکن است باعث عفونت ثانویه شود
اولین نشانی در بروز زخمها در پوسیدگی باله و دم عبارت از خط سفیدی است که روی لبه خارجی باله ها دیده میشود که به طرف پایه باله ها در حال پیشرفت است.
با ظهور زخم ، لبه خارجی بر اثر تحلیل رفتن نسوج نرم بین شعاع باله ها حالت رشته رشته ای پیدا میکند.تخریب تا از بین رفتن تمام باله ادامه یافته و در مورد زخم باله دمی ، تنها اثری از آن باقی میماند.چنانچه غضروف پایه باله مخرجی یا سینه ای مورد هجوم قرار گیرد ممکن است باله به جای پوسیدگی قطع گردد. پوسیدگی دم ظاهرا بیشتر در ماهیان دریايی که در آکواريوم نگهداري میشوند شایع است و معمولا نواحی خونریزی داده نزدیک باله دمی را مبتلا کرده و لبه باله ها نیز ضخیم میشود وبه سرعت پیشرفت کرده و عموما در عرض چند روز پس از ظهور نشانه های عمده به مرگ منتهی میشود.
نظر به اینکه بیماری دم خوره دارای عامل اولیه باکتریایی است و بوسیله اوضاع محیطی نامناسب و سوء تغذیه بر شدت بیماری افزوده میشود. لذا بهترین وسیله پیشگیری ایجاد محیط مناسب و بهداشت خوب براي ماهی است.
منبع:
