بررسی نحوه رسیدگی به پرونده‌های دارای متهم ناشناس و نامعلوم

چنانچه مرتکب جرم معلوم و معین نباشد و تحقیقات انجام شده جهت شناسایی هویت وی به نتیجه نرسیده باشد و از طرفی علی رغم تحقیقات دلیلی بر وقوع جرم نباشد، با جمع دو فرض بالا؛ الف: آیا بازپرس می‌تواند صرف نظر از لحاظ نمودن ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 بلحاظ فقد ادله قرار منع تعقیب صادر نماید؟ ب: منظور از اینکه مرتکب جرم معلوم نباشد در ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری مورد اشاره چیست؟ آیا کسی که فقط نام وی معلوم است از شمول ماده 104 خارج است؟ پاسخ مستدل، تحلیلی و با ذکر مستندات و مواد قانونی باشد.

نظر هیئت عالی

چنانچه ادله مکفی علیه متهم معینی یا نامعینی وجود نداشته باشد مقام قضایی ملزم به صدور قرار منع تعقیب است. صدور قرار توقیف تحقیقات با توجه به ماده 104 قانون آئین دادرسی کیفری صرفاً در جایی است که مرتکب جرم معلوم نشود اما در فرضی که هویت وی معلوم باشد امکان صدور قرار مذکور منتفی است.

نظر اتفاقی

در فرض سؤال چنانچه ادله اثباتی بر اصل وقوع جرم نباشد حتی اگر هویت متهم معلوم و مشخص نباشد بلحاظ فقد ادله صدور قرار منع تعقیب مطابق مقررات و موازین قانونی می‌باشد و نیازمند به اجراء و لحاظ نمودن ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 نیست. لذا در این زمینه بدواً مقام قضایی تحقیقات را انجام، از شاکی تحقیق و دلایل اثباتی جرم جمع آوری و سپس به دنبال متهم می‌رویم چه معلوم و مشخص باشد و چه هویت وی نامعلوم باشد که در فرض اخیر مطابق ماده 104 باید رفتار نمود. در پاسخ به قسمت دوم سؤال باید گفت منظور از معلوم بودن هویت متهم این است که حداقل نام و نام خانوادگی وی معلوم و مشخص باشد و در صورتی که فقط نام متهم و یا نام خانوادگی وی معلوم باشد چنین متهمی با هویت نامعلوم تلقی می‌گردد.

تکلیف دادگاه در مورد اعتراض به قرار منع تعقیب ( در فرضی که اصل وقوع جرم محرز است )

در پرونده ای آقای الف با تقدیم شکوائیه ای در دادسرا ، مدعی وقوع سرقت از منزل خویش شده و در این زمینه به فیلم دوربین مدار بسته نیز استناد کرده، با توجه به فیلم مزبور وقوع سرقت از منزل وی محرز بوده، و لکن پس از انجام پاره ای از تحقیقات متهم شناسایی نشده و به هردلیلی مقام محترم دادسرا قرار منع تعقیب صادر نموده، این قرار مورد اعتراض شاکی قرار گرفته و پرونده جهت رسیدگی به اعتراض وی به دادگاه ارسال شده، دادگاه پس از بررسی پرونده به این نتیجه رسیده که اصل وقوع بزه سرقت محرز بوده و لذا باید تحقیقات به نحو مقتضی ادامه پیدا می کرد و در صورت عدم شناسایی متهم می بایست وفق ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری اتخاذ تصمیم می شد، حال با توجه به اینکه قرار منع تعقیب به درستی صادر نشده، تکلیف دادرس دادگاه چه می باشد؟ اگر منع تعقیب را نقض کند وفق ماده 274 از قانون مذکور می بایست قرار جلب به دادرسی صادر کند ، از طرفی وقتی متهمی شناسایی نشده ، چه کسی را می خواهد به دادرسی جلب کند؟

نظر هیئت عالی

نقض قرار به توصیف سوال لازم است و با نقض ، پرونده به دادسرا اعاده می شود تا نسبت به ادامه تحقیقات اقدام نماید.

نظر اکثریت

با توجه به اینکه قرار منع تعقیب به درستی صادر نشده ، دادگاه می بایست نسبت به نقض آن اقدام کند ، لکن با توجه به عدم شناسایی متهم اساسا صدور قرار جلب به دادرسی توسط دادگاه منتفی است ، و لذا پس از نقض قرار باید پرونده را از آمار کسر و به دادسرا اعاده داده تا نسبت به انجام تحقیقات تکمیلی اقدام و نهایتا اگر متهم شناسایی نشد وفق ماده 104 قانون آیین دادرسی کیفری اقدام کند.

نظر اقلیت

دادگاه باید نسبت به تایید قرار منع تعقیب اقدام کند چه اینکه با توجه به عدم شناسایی متهم، اساسا نقض قرار مزبور و صدور جلب به دادرسی منتفی است ، ضمن اینکه غالبا در چنین مواردی قرار منع تعقیب به جهت عدم کفایت ادله صادر می شود ، حال اگر بعدا متهم پیدا و دلیلی علیه وی کشف شد ، شاکی می تواند مجددا طرح شکایت نموده و به استناد ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری تعقیب متهم را خواستار شود.